100 jaar Rita Reys: ‘Europe’s First Lady of Jazz’

Rita Reys (1924-2013) staat bekend als Nederlands grootste jazz­zangeres. Maar zou zij ooit in het Nederlands hebben gezongen? Dankzij het internet is het antwoord er in een handomdraai. Philips bracht in februari 1960 een single uit van Rita Reys & T­rio Pim Jacobs: Zon in Scheveningen/Venus bespied. Prettige lie­djes, eenvoudig te vinden op YouTube. Ook in het Nederlands swingt de boel nog aardig, al lijkt de vocaliste haar moedertaal weinig jazz-­compatibel te vinden en hanteert ze een eigen jazzy dialect waarin de wat bonkiger medeklinkers zijn gladgestreken. Een soort spiegelbeeld van haar overige, Engelstalige repertoire. Daarin blijft een Hollands a­ccent altijd lichtjes hoorbaar. Wat bedoelde George Avakian precies met ‘Hey Rita, where’s your ac­cent?’. Avakian was de Amerikaanse producer die in 1956 in een New Yorkse studio haar zang samenbracht met Art Blakey’s Jazz Messengers. De opnamen verschenen op Reys’ debuutalbum The Cool Voice of Rita Reys, wat haar jazz-credibility meteen stevig neerzette. Enkele maanden na Zon in Scheveningen won Reys bovendien met het Tr­io Pim Jacobs het jazzfestival van Juan-les-Pins. Uit de mediterrane jury borrelde de term ‘Europe’s First Lady of Jazz’ op, een officieuze titel die ze als een trouwring omschoof om hem nooit meer af te doen.

Als Reys de First Lady was, dan was jazz de president.

Can Blue Men Sing the Whites? ­Oftewel: kan een Nederlandse de grote Amerikaanse jazzvocalisten evenaren? Gaat het om Reys’ timing, dan is het antwoord steevast ‘ja’. Als Trijntje Oosterhuis in 2005 tijdens een blinde luistertest I Got Rhythm te horen krijgt, reageert ze zo: ‘Is dit Sarah Vaughan? Ella Fitzgerald dan? […] Rita Reys, jee, dat is wel ’n compliment zeg, dat ik dacht dat het Sarah Vaughan was.’

Rita Reys had een glorieuze carrière. Ze stond ook talloze malen in Het Concertgebouw, voor het laatst op 17 december 2009 samen met Trijntje Oosterhuis en het Jazz Orchestra of the Concertgebouw (JOC) geleid door Henk Meutgeert. Voor een volle Grote Zaal vierde ze toen haar 85ste verjaardag, in de muziektempel waar ze op 4 september 1955 voor het eerst aantrad. Nu, in haar honderdste geboortejaar, wordt haar muzikale erfenis geëerd op hetzelfde podium. Drie grote talenten van nu geven hun eigen ­interpretatie van het repertoire van Rita Reys: Fay Claassen (1969), Esther Van Hees (1991) en Anna Serierse (1993). Het JOC zet de originele arrangementen op de lessenaars van het album Rita Reys meets Oliver Nelson uit 1965 die onlangs werden teruggevonden door het ­Nederlands Jazz Archief.

Rita Reys had behalve talent ook doorzettingsvermogen, wat zal hebben bijgedragen aan haar statuur. Ze overleefde borstkanker in 1985 en twee echtgenoten die ook als muzikale begeleiders rotsen in haar branding (én branding) waren. Haar eerste man, drummer Wessel Ilcken, werd nog geen 34 en stierf in 1957. Haar tweede echtgenoot was pianist Pim Jacobs, langdurig levensgezel, tevens ‘bekend van radio en televisie’ en overleden in 1996; in het jaar van hun huwelijk, 1960, brachten ze ook de plaat Marriage in Modern Jazz uit (ondertitel: Just Married). Als Reys de First Lady was, dan was jazz de president. Getrouwd met de jazz – dat kun je wel zeggen. Regelmatig trok de First Lady zich terug in haar huis in Zuid-Portugal, majestueus gelegen op een klif aan zee. Nederlandse buren aldaar viel het op dat ze altijd met z’n drieën kwamen: Rita, haar man Pim en diens broer, de bassist Ruud Jacobs. De broers vormden twee derde van het T­rio Pim Jacobs. Samen uit samen thuis, en nooit zonder Mr. President.