Julien Libeer: spelen met een intelligent hart

Onlangs zette Julien Libeer zijn agenda een tijdje on hold om de geboorte en eerste levensmaanden van zijn dochtertje van dichtbij mee te maken. Even een adempauze nemen biedt ook de kans om over nieuwe projecten na te denken. Wat is een goed recept voor een gezond evenwicht tussen werk en privé?

‘Plannen en inschatten hoeveel tijd je nodig hebt om iets tot een goed resultaat te brengen, dat leer je al doende. Om de één à twee jaar evalueer ik waar ik sta en wat er vóór mij ligt. Het vergt een bepaalde discipline en niet alle aspecten van het vak zijn even vertrouwd of laten zich makkelijk plannen. Kijk, procentueel bestaat mijn agenda uit 40% recital, 35% kamermuziek en 20% orkestwerk. Dat is een balans die mij altijd goed gelegen heeft. Ik houd enorm van kamermuziek als het gaat om langetermijnsamenwerking, zoals bijvoorbeeld de Beethovenreeks [een derde en laatste cd met de vioolsonates van Beethoven is in november verschenen]. Dat is een uitgebreid project waarmee violist Lorenzo Gatto en ik zijn begonnen in 2012. We hebben er de nodige tijd voor genomen. Zo werk ik graag, ook om de balans te bewaren met mijn solowerk. Ik zit het liefst alleen thuis, maar op den duur kom ik redelijk zot’ – aldus de Vlaming – ‘als ik niemand heb om muzikaal mee te ademen.’

'Ik zit het liefst alleen thuis, maar op den duur kom ik redelijk zot'

‘Omgekeerd geloof ik ook niet dat je een goed kamermusicus kunt zijn zonder in staat te zijn om een ­solowerk van voor naar achter zelfstandig tot een goed einde te brengen. Als je niet die mindset kunt ontwikkelen om een heel muzikaal verhaal in alle lagen en dimensies te vertellen, dan kun je die extra dimensie van de kamermuziek ook niet echt vatten.’

Een intelligent hart

Libeer legt uit hoe het opnameproces voor de Beethovensonates is verlopen: in dialoog, organisch, zonder aanvankelijke intentie tot volledigheid, op verschillende locaties maar met een vast technisch team. De tweede en derde cd zijn er pas gekomen na de enthousiaste reacties bij pers en publiek. Hij lijkt nog steeds zelf oprecht verrast door het succes. Typerend voor een musicus die graag nadenkt over hoe hij zich positioneert in zijn vak en welke keuzes hij wil maken op zoek naar waarachtigheid. Bij de vraag wat dat voor hem betekent, komt Libeer na enige aarzeling terecht bij de Franse filosoof Alain Finkielkraut.

‘Ken je zijn boek Un coeur intelligent? Zijn idee van een intelligent hart vind ik een zeer mooie basis­attitude om het werk van een muzikant te benaderen. Daarmee bedoel ik: proberen zo diepgaand en intelligent mogelijk de partituur te lezen en een balans te vinden tussen de details van een maat, zin of deel binnen de context van het stuk, maar ook het stuk binnen de context van het repertoire van de componist, en binnen de context van zijn tijd. En dan heb je, naast de artistieke benadering, nog de hele instrumentale, technische en musicologische benadering. Dus een complexe mix van veel zaken.’

'Authenticiteit is het werk van een heel leven'

‘Op al die niveaus tegelijk bezig zijn, met een zo goed mogelijk geïnformeerd kompas, maar met als basis nog altijd het vertrouwen op je eigen instinct, dat is het meest betrouwbare pad richting authenticiteit. Het is het werk van een heel leven. Een deel van de schoonheid van het vak is dat het zuiver levende materie is. Klank ontwikkelt zich in real time via de emotioneel en intellectueel gestuurde lichamelijke handelingen van een mens, met een levend publiek in de zaal. Muziek is uiteindelijk een fysiek proces: het stuurt je lijf in een bepaalde richting.’

Breekbaarheid omarmen

Zich omringen met mensen die hij bewondert, die kunnen bogen op een lange professionele ervaring, die nog elke dag worstelen met de druk van de verwachting, en door wie hij zich aangemoedigd weet, was voor Libeer heel belangrijk om zijn werkattitude te ontwikkelen en met stress om te gaan. In het concertbestaan wordt je immers geconfronteerd met tal van onbekende factoren die je nooit volledig kunt controleren.

‘Net in die afwezigheid van 100% ­zekerheid ligt het potentieel van de magie van een concert. Je moet op een podium de lat hoog leggen, maar niet noodzakelijk op je topniveau mikken. Als je op gaat met de gedachte alles perfect te willen doen, dan zit je er eigenlijk al naast. In dat besef moet je de breekbaarheid ook omarmen en laten gebeuren wat er gebeuren zal. Een perfect concert bestaat niet.’

'Mensen verwachten tegenwoordig op een concert perfectie en zijn verbaasd emotie te horen'

‘Helaas worden we tegenwoordig te vaak geconfronteerd met zo zwaar gemonteerde opnames dat die de norm zijn geworden. Mensen verwachten tegenwoordig op een concert perfectie en zijn verbaasd emotie te horen. Het was ooit anders. Het werk in een opnamestudio is daarentegen meer een constante zoektocht naar het ideaal dat je in je hoofd hebt. Je probeert tot in het kleinste detail een muzikaal verhaal te vertellen, waarbij je tegelijkertijd kritisch kunt blijven ten opzichte van jezelf omdat je voordeel kunt halen uit de mogelijkheid van hernemingen.’

De toekomst

De veelzijdigheid van zijn beroep en de plaats van de klassieke muziek in de maatschappij wil Julien Libeer permanent ter discussie stellen. Zijn nieuwste project, de Glass Bead Game Talks, zit in de pijplijn. Via discussies (op evilpenguintv.com) met musici, managers, producers en directeuren van platenfirma’s wil hij de klassieke muziekindustrie in heden, verleden en toekomst analyseren, zonder oordeel en met een open blik. Dat is ook wat hij zijn recent geboren dochtertje toewenst: ‘Dat ze iemand wordt die zich heel veel vragen stelt, vol nieuwsgierigheid en met een gestructureerde geest. Meer nog dan een muzikale toekomst, hoop ik dat ze zal lezen en schrijven. Dat is nog de beste manier om klaarheid te scheppen in de mist.’

do 6 februari | Kleine Zaal
Meesterpianisten in de Kleine Zaal: Julien Libeer
Bekijk of print dit concertprogramma