9 opmerkelijke weetjes over Arnold Schönberg
door Martijn Voorvelt 25 jan. 2024 25 januari 2024
Arnold Schönberg werd 150 jaar geleden geboren. Negen dingen die je misschien nog niet wist over de uitvinder van de twaalftoonsmuziek.
-
Arnold Schönberg
Arnold Schönberg
-
Arnold Schönberg
Arnold Schönberg
1
Zwager
Schönberg was de zoon van een schoenenhandelaar en een pianolerares. Als componist was hij autodidact, al kreeg hij contrapuntlessen van Alexander Zemlinsky, die later zijn zwager zou worden.
2
Hekel
Hij had een hekel aan de muziek van Gustav Mahler, maar vanaf het moment dat hij diens Derde symfonie hoorde, verafgoodde hij hem. Mahler maakte zich zorgen dat niemand zich na zijn dood om Schönberg zou bekommeren.
3
Bekering
Deels om zich te beschermen tegen het opkomende antisemitisme bekeerde hij zich in 1898 tot het (lutherse) christendom. Tijdens zijn vlucht naar de VS in 1933 keerde hij terug tot het joodse geloof, omdat hij vond dat hij zijn afkomst niet mocht verloochenen.
4
Bedrogen
In 1908 verliet zijn eerste vrouw Mathilde (Zemlinsky’s zus) hem tijdelijk voor een jonge kunstenaar. Precies in deze periode keerde Schönberg zich definitief af van de traditionele tonaliteit.
5
Ensemble
Pierrot lunaire uit 1912 was niet alleen revolutionair vanwege het gebruik van atonaliteit en Sprechgesang (spreekzang), maar ook invloedrijk vanwege zijn instrumentatie – een ensemble van fluit, klarinet, viool, cello, piano en vocalist noemen we nog steeds een ‘Pierrot-ensemble’.
6
Schilder
Schönberg was ook een verdienstelijk kunstschilder, wiens doeken niet zelden naast die van tijdgenoten Franz Marc en Wassily Kandinsky hingen. De meeste schilderde hij in de jaren 1908-1910, wat ook muzikaal een zeer productieve periode was.
7
Tennis
In de VS sloot hij vriendschap met George Gershwin – ze tennisten elke week samen.
8
Leerling
In de VS had hij vele tientallen compositieleerlingen. John Cage waarschuwde hij dat diens gebrek aan gevoel voor harmonie als een ondoordringbare muur zou zijn. ‘In dat geval zal ik mijn leven wijden aan het met mijn hoofd tegen die muur lopen’, zei Cage.
9
Bidden
De laatste woorden die hij op muziek zette, waren: ‘Und trotzdem bete ich’.
Op 1, 2 en 4 februari speelt het Concertgebouworkest Schönbergs Gurre-Lieder onder leiding van Riccardo Chailly. Hoe verliep de vorige uitvoering van het gigantische werk, ruim honderd jaar geleden, onder leiding van Schönberg zelf? Lees er hier over.
1
Zwager
Schönberg was de zoon van een schoenenhandelaar en een pianolerares. Als componist was hij autodidact, al kreeg hij contrapuntlessen van Alexander Zemlinsky, die later zijn zwager zou worden.
2
Hekel
Hij had een hekel aan de muziek van Gustav Mahler, maar vanaf het moment dat hij diens Derde symfonie hoorde, verafgoodde hij hem. Mahler maakte zich zorgen dat niemand zich na zijn dood om Schönberg zou bekommeren.
3
Bekering
Deels om zich te beschermen tegen het opkomende antisemitisme bekeerde hij zich in 1898 tot het (lutherse) christendom. Tijdens zijn vlucht naar de VS in 1933 keerde hij terug tot het joodse geloof, omdat hij vond dat hij zijn afkomst niet mocht verloochenen.
4
Bedrogen
In 1908 verliet zijn eerste vrouw Mathilde (Zemlinsky’s zus) hem tijdelijk voor een jonge kunstenaar. Precies in deze periode keerde Schönberg zich definitief af van de traditionele tonaliteit.
5
Ensemble
Pierrot lunaire uit 1912 was niet alleen revolutionair vanwege het gebruik van atonaliteit en Sprechgesang (spreekzang), maar ook invloedrijk vanwege zijn instrumentatie – een ensemble van fluit, klarinet, viool, cello, piano en vocalist noemen we nog steeds een ‘Pierrot-ensemble’.
6
Schilder
Schönberg was ook een verdienstelijk kunstschilder, wiens doeken niet zelden naast die van tijdgenoten Franz Marc en Wassily Kandinsky hingen. De meeste schilderde hij in de jaren 1908-1910, wat ook muzikaal een zeer productieve periode was.
7
Tennis
In de VS sloot hij vriendschap met George Gershwin – ze tennisten elke week samen.
8
Leerling
In de VS had hij vele tientallen compositieleerlingen. John Cage waarschuwde hij dat diens gebrek aan gevoel voor harmonie als een ondoordringbare muur zou zijn. ‘In dat geval zal ik mijn leven wijden aan het met mijn hoofd tegen die muur lopen’, zei Cage.
9
Bidden
De laatste woorden die hij op muziek zette, waren: ‘Und trotzdem bete ich’.
Op 1, 2 en 4 februari speelt het Concertgebouworkest Schönbergs Gurre-Lieder onder leiding van Riccardo Chailly. Hoe verliep de vorige uitvoering van het gigantische werk, ruim honderd jaar geleden, onder leiding van Schönberg zelf? Lees er hier over.