Violiste Alena Baeva: ‘Ik kon er niet van afblijven’

Alena Baeva werd verliefd op het Orkest van de Achttiende Eeuw tijdens het festival ‘Chopin and his Europe’ in Warschau. ‘Met zijn enorme kennis van muziek had de ­artistiek directeur van het festival het bijzondere idee opgevat om het Vioolconcert van Wieniawski op darmsnaren te laten spelen. Hij had al jaren een band met het orkest en zo werden we voor het eerst aan elkaar gekoppeld. Het was mijn eerste ervaring met een groot, nogal romantisch werk op darmsnaren. Het was een enorm spannende en inspirerende ervaring en het resultaat was fascinerend. Het is een manier om de muziek opnieuw te ontdekken.’

Berg beklimmen

‘Ik heb lang gedacht dat ik moest wachten met Beethovens Vioolconcert tot ik boven de dertig was, maar ik kon er niet van afblijven. Ik speelde het voor het eerst op mijn vijfentwintigste. Het is een uniek concert, als een berg die je van verschillende kanten kunt beklimmen, zodat je steeds nieuwe dingen ontdekt. Vanaf een plateau zie je bijvoorbeeld een fantastische zonsopgang, maar dan komt er nog veel meer als je verder naar boven klimt. Het is een eeuwigdurende reis.

‘Ik heb lang gedacht dat ik moest wachten met Beethovens Vioolconcert tot ik boven de dertig was’

Bijna niets geeft meer voldoening dan Beethovens Vioolconcert spelen. Ik heb het inmiddels meer dan dertig keer gespeeld, maar ontdek nog steeds nieuwe dingen. Je kunt eindeloos variëren met frasering en streektechniek. Natuurlijk maakt het ook verschil met wie je samenspeelt.’

Vertrouwen

‘De communicatie met het Orkest van de Achttiende Eeuw is iets heel speciaals. Ik vergeet nooit de eerste keer, ik wist niet dat het mogelijk was om met zoveel vertrouwen en liefde voor de muziek en voor elkaar te spelen. Dat maakt een groot verschil, ook op het podium. Vertrouwen maakt het mogelijk om heel alert te communiceren, echt naar elkaar te luisteren en te reageren op wat er op dat moment gebeurt. Dat vind ik heel fijn. Zeker als je het Beethovenconcert, bijvoorbeeld in een tournee, meerdere keren speelt. Het belangrijkste is om een wonder te vinden, een wonder in het geluid op het podium, dat is elke keer weer anders.’

‘Het Concertgebouw is een van de meest fantastische plekken, ik vind het echt heerlijk om voor Nederlands publiek te spelen. Het zijn niet alleen de vermaarde staande ovaties, maar ook hoe er geluisterd wordt, de mensen zijn heel naturel, direct en open. Er is ruimte voor experimenten en het publiek is bereid om een reis te aanvaarden, open te staan voor wat er gebeurt als muziek live gespeeld wordt. Soms begint het al bij de repetities. De meest interessante momenten in een repetitie ooit heb ik in Nederland ervaren. Musici zijn geïnteresseerd om samen iets uit te proberen, ze beschouwen muziek maken niet als een baantje, dat inspireert enorm en is me heel dierbaar.’

Alles voor de viool

Als kind zong Baeva graag, begeleid door haar vader op gitaar of haar moeder op piano. In het kleine bergdorpje in Kirgizië waar ze opgroeide bedachten de leraren van de plaatselijke muziekschool dat de viool wel iets voor haar was. Het gezin vluchtte voor de oorlog en begon in Almaty, Kazachstan aan een nieuw bestaan. ‘We kwamen aan in Almaty zonder ook maar iets. We woonden met ons gezin van vier, mijn grootmoeder en mijn oom in een kleine flat met één slaapkamer en een woonkamer. Mijn ouders vonden werk en konden na een paar jaar een appartement kopen, het leven kwam in rustiger vaarwater.

Ik had een geweldige vioollerares en mocht meedoen aan kinderconcoursen. Ik was met mijn moeder in Novosibirsk voor een wedstrijd en herinner me dat mijn vader daar ook naartoe vloog om met de professoren te praten over mijn toekomst. En toen besloten ze naar Moskou te verhuizen. Ze verkochten het appartement in Almaty en van de helft van het geld kochten ze voor mij een viool. De andere helft besteedden ze aan de verhuizing en het huren van een huis in Moskou. Hoe meer ik er over nadenk, hoe dapperder ik het vind.’

Oekraïne

Vanaf dat moment studeerde Baeva bij Eduard Grach. ‘Met hem heb ik het enorm getroffen. Zijn grootste – en een zeldzame – kwaliteit is dat hij je toestond om je eigen muzikale karakter te ontwikkelen. Hij moedigde ons aan en bedacht uitdagingen om in korte tijd iets te leren. Onze lessen waren vol van zijn joodse humor uit Odessa. We hebben nog steeds een goede relatie, maar ik heb hem sinds het begin van de oorlog niet durven bellen.’ Alena Baeva is sinds kort Luxemburgs ­staatsburger en woont net buiten de stad met haar Oekraïense man en hun driejarige peuter.

‘Mijn schoonmoeder uit Kyiv heeft het negen maanden bij ons vol­gehouden, maar had zoveel heimwee dat ze teruggegaan is naar Kyiv. Het is een enorm trauma voor iedereen daar, het verdriet is onvoorstelbaar. De hulp uit Europa en de rest van de wereld geeft mij hoop. Oekraïners hebben een geweldige spirit en dat is iets moois om voor te vechten.’