Amsterdam Dance Event in Het Concertgebouw

‘Dansen, met of zonder pillen, maar wel regelmatig chillen.’ Bij Nils Frahm – debutant in Het Concertgebouw, na eerdere optredens in Paradiso en AFAS Live – is het chillen op niveau. Op zijn veertigste bevindt de Berlijnse toetsenist/componist/producer zich, bijna tegen wil en dank, in de hoogste regionen van de ‘neo-klassieken’. Dat is een wat verwarrende marketingterm, want met het neoclassicisme zoals Igor Stravinsky dat in de vorige eeuw beoefende hebben deze neo-klassieken niets te maken. Hun ‘neo’ ligt dichter bij new age – kalm, atmosferisch en meditatief-­ontspannend. Dit geldt zeker ook voor grootmeester Nils Frahm.

Nils Frahm is in zijn jeugd weliswaar klassiek geschoold op de piano, maar zijn grote liefde voor dit instrument heeft zich sindsdien op een ongewone manier ontwikkeld. Enerzijds combineert hij pianoklanken met allerhande elektronica, anderzijds verdiept hij zich in het wezen van het instrument in zijn samenwerking met pianobouwer en uitvinder David Klavins. In zijn keuze voor synthesizers en elektronische effecten heeft Frahm een voorkeur voor de warme klanken van old school-­apparatuur – analoge machines met een warmere klank dan hun digitale opvolgers.

Frams concerten hebben een trance-verwekkend karakter.

Zijn favoriete synthesizer is een oude Roland Juno-60 en de ritmes in Frahms muziek worden vaak gegenereerd door de ‘arpeggiator’ in dat instrument. Daarmee ontstaat een strak pulserende basis van open gespeelde akkoorden, een belangrijke bijdrage aan het trance-verwekkende karakter van Frahms concerten.

Nils Frahm begon klein. Zijn keyboard paste in de achterbak van zijn auto en voor een paar honderd euro kwam hij langs voor een soloconcert. Een bestaan in de schijnwerpers was nooit de bedoeling. Zijn eerste plaat met pianomuziek bracht hij uit in 2009. Met de release van Felt in 2011 trok hij de aandacht van critici en publiek. Het geluid van met vilt gedempte piano­snaren zorgde voor een internationale doorbraak. Concerten, albums, samenwerkingen (DJ Koze, Ólafur Arnalds, Woodkid, F.S. Blumm) en filmmuziek volgden – de soundtrack voor de film Victoria (Sebastian Schipper, 2015) past als een handschoen op die ene take van 140 minuten waaruit de film bestaat.

Nils Frahm wil met zijn muziek de luisteraar te raken, het liefst op een diep, zeg maar onderbewust niveau. ‘Mijn muziek kan behoorlijk zwaar zijn,’ zegt Frahm. En dan bedoelt hij geen heavy metal maar eerder een soort hypnotische zwaartekracht. Soms vallen er mensen flauw bij zijn concerten.

In 2021 verscheen het meest recente album van Nils Frahm, Old Friends, New Friends. Daarvoor diepte hij uit zijn archieven 23 piano-opnamen vanaf 2009 op, uitgevoerd op 23 verschillende piano’s – een typische corona-thuisklus. In contrast daarmee reist hij nu de hele wereld rond met de ‘Music For’ Tour, te beginnen in het Sydney Opera House. In Het Concertgebouw: Music For Amsterdam.

David Klavins

De pianobouwer David Klavins, zoon van in 1945 naar Duitsland gevluchte Letse ouders, vestigde zijn eigen bedrijf Klavierhaus Klavins in 1976 in Bonn. Gaandeweg werd hij kritischer op de traditionele constructie van piano’s. In 1987 kwam hij al met zijn eigen Modell 370 – een staande piano met een recordhoogte van 370 centimeter. De meterslange snaren produceren een rijk geluid met een groot spectrum aan boventonen.

Op verzoek van Nils Frahm, en nauw met hem samenwerkend, ontwikkelde Klavins in 2014 de Una Corda. Ook in dit instrument zijn de snaren verticaal gespannen, maar met 64 toetsen en slechts één enkele snaar per toets is de honderd kilo wegende Una Corda een lichtgewicht piano. Voor de Britse pianiste Sarah Nicholls werkt Klavins nu aan een ‘binnenstebuiten-piano’. Dat maakt nieuwsgierig.

Trance

Een trance is een staat van verhoogd, of in ieder geval veranderd, bewustzijn. Klassiek is het verschijnsel dat personen onder hypnose in een trance raken. Bij bepaalde godsdienstoefeningen speelt de trance ook een grote rol. Dan brengt men meestal zichzelf in trance met langdurige, heftige (dans)bewegingen.

In alle gevallen lijkt het belangrijk dat wie een trance wil beleven daar ook voor open staat. In de elektronische dance is trance een genre dat voortkomt uit de Britse new age scene en Duitse techno en hardcore van begin jaren negentig. In trance music wordt cumulatief, oftewel laag over laag, naar een ritmische climax toegewerkt waarna een terugval volgt naar sfeervolle, melodieuze klanken, meestal zonder enige tijdsaanduiding. Dit proces wordt keer op keer herhaald.