Componist en violist Patricia Kopatchinskaja: ‘Componeren gebeurt vaak op de meest onverwachte momenten’

‘Het is een uitdaging om te componeren in mijn drukke schema. Soms voelt het ronduit onmogelijk. Ik pers het componeren erin, dwing het eruit, verteer het letterlijk onderweg. Het gebeurt regelmatig dat een stuk als het ware backstage geboren wordt, terwijl ik me mentaal alweer moet voorbereiden op het spelen van een vioolconcert van een ander. Het is soms pijnlijk, die dubbele last van creëren en uitvoeren. Deze worsteling blijft voor anderen meestal onzichtbaar. Componeren is geen georganiseerd proces; het is een onstuimige reis, en het gebeurt vaak op de meest onverwachte momenten. Ik heb ontdekt dat ik het beste kan werken wanneer ik ophoud met zoeken naar het juiste moment.

Er zit een zekere magie in het niet helemaal begrijpen van mijn eigen proces

Wat ik kan vertellen over mijn ­compositie voor pianist Lukas Sternath voor zijn Rising Stars-tournee? Aanvankelijk wilde ik een reeks korte stukken schrijven rond het woord ‘val’. Alle mogelijke variaties erop kwamen in me op: Voor-Val, Om-Val, Af-Val, Ver-Val, Uit-Val, Aan-Val, Be-Val, of simpelweg ‘een Val’ en zelfs ‘geen Val’. Ik houd van spelen met taal. Ook moest ik denken aan Daniil Charms, een absurdistische schrijver die me fascineert, vooral aan zijn verhaal over de man die telkens uit het raam valt, weer naar binnen klautert, alleen om direct daarna weer uit datzelfde raam te vallen. De humor, het absurde in herhaling, het spel – het trekt me aan. Toen ik mijn eerste idee op papier begon te zetten, gebeurde er echter iets onverwachts, een soort ‘omval’. De oorspronkelijke gedachte maakte plaats voor een compleet ander idee. Was het toeval?

Ik heb altijd een levendige fantasie gehad, die gedachtenkronkels verwerk ik in mijn composities. In het tweede deel van mijn stuk valt er een kathedraal in het water en in het derde deel komen een stel apen voorbij rennen, die beelden zie ik voor me. Soms word ik zelf verrast door de richting waarin mijn gedachten me sturen, alsof ik niet de bedenker ben maar slechts de observator.

Mensen vragen me vaak hoe ik componist ben geworden, maar daar geef ik niet zomaar antwoord op. ‘Dat vertel ik je later wel’, zeg ik meestal. Er zit een zekere magie in het onzegbare, in het niet helemaal begrijpen van mijn eigen proces. Misschien wil ik het ook niet volledig begrijpen.’