De Danssuite componeerde Béla Bartók voor de vijftigste verjaardag van de samensmelting van de steden Boeda en Pest tot het huidige Boedapest. In de zes delen duiken traditionele Roemeense, Hongaarse en zelfs Arabische melodieën op.

Zoals Beethoven in de finale van de Vijfde symfonie materiaal uit het derde deel herneemt, schakelt ook Bartók in de Danssuite enkele keren terug naar materiaal dat al eerder aan bod kwam. Het maakt dat de zes delen eerder tempowisselingen in één doorlopend, mozaïekachtig werk kunnen lijken. Dat wordt nog versterkt doordat het vijfde deel meer een overgang tussen deel 4 en 6 lijkt dan een deel met een zelfstandig karakter.

Meer nog dan de tempowisselingen en de spitse contrasten tussen de dansthema’s, valt de orkestratie op, met kleurrijk gebruik van harp, celesta en piano en met de pittige speeltechnieken zoals de heftige glissando’s in het eerste deel.

Bartók componeerde het Eerste vioolconcert in 1908 voor violiste Stefi Geyer, op wie hij verliefd was. Toen zij zijn avances afwees (en weigerde het concert uit te voeren), verdween het werk ongespeeld in Bartóks archief. Pas in 1958, dertien jaar na Bartóks dood, zou het concert voor het eerst worden uitgevoerd.

Het Eerste vioolconcert toont vooral de laatromantische stijl van Bartók die hier nog dichter tegen Mahler of Richard Strauss aanleunt dan bij de hoekige modernistische stijl die hij enkele jaren later zou ontwikkelen. Opvallend is de structuur van het werk: niet in de gebruikelijke drie delen, maar tweedelig. Het is de structuur van een rapsodie: een langzaam eerste deel en een pittig tweede deel. Door het werk heen speelt de soloviool ook meer melodische lijnen die verstrengelen met die van het orkest in plaats van een echte typische wedstrijdachtige dialoog tussen solist en orkest.

Er wordt gesuggereerd dat de twee delen muzikale portretten van Stefi Geyer (of van Geyer en Bartók) zouden zijn, maar veel concreet bewijs is daar niet voor.

Deze twee werken van Bartók tonen uiteenlopende reacties op de klassiek-romantische traditie: een modernistische toonspraak met beknopte motieven, grillige ritmiek, ongewone speeltechnieken en nieuwe kleurcombinaties in de orkestratie in de Danssuite tegenover een zangerige laatromantische stijl in het Eerste vioolconcert.

Merkwaardig genoeg ligt de Danssuite met alle modernistische recuperatie van traditionele muziek misschien nog wel dichter bij het oermodel van de romantische orkestrale muziek – Beethoven – dan het romantische viool­concert. De sleutel daarvoor ligt in de beknoptheid van het muzikale materiaal.

Voor veel klassieke muziekliefhebbers zal het concert dat in Wenen op 22 december 1808 georganiseerd werd in het Theater an der Wien hoog op de lijst staan van ‘concerten waar we graag aanwezig waren geweest’. De concertavond besloeg een programma van ongeveer vier uur met uitsluitend wereldpremières van één enkele componist: Ludwig van Beethoven. De Vijfde symfonie, die zowat het signatuurwerk van Beethoven zou worden en zelfs een van de meest iconische werken van het hele symfonische repertoire, kreeg die avond het gezelschap van de Zesde symfonie, delen uit de Missa solemnis, de aria Ah, perfido!, het Vierde pianoconcert (met Beethoven zelf als solist), de Koorfantasie en een piano-improvisatie door de componist.

Formeel gezien volgt de Vijfde de toenmalige normen van het genre: een eerste deel in sonatevorm, een langzamer tweede deel in variatievorm, een scherzo en tot slot een wervelende finale. Maar zoals in wel meer werken verbuigt Beethoven de conventies van het genre. In het vierde deel, bijvoorbeeld, voegt hij blaasinstrumenten toe die in een standaard orkest van die tijd ongebruikelijk waren: contrafagot, piccolo en drie trombones, instrumenten die toentertijd tot het repertoire van militaire kapellen behoorden. Beethoven breidt zo onder meer het bereik van het orkest uit (de contrafagot en piccolo kunnen respectievelijk de laagste en hoogste tonen produceren binnen het orkest). Bovenal is het de manier waarop Beethoven uit heel compact materiaal een heel abstract muzikaal bouwwerk construeert dat het werk zo revolutionair en invloedrijk maakt.

Het bekende openingsmotief bestaat uit slechts vier noten en bovenal één karakteristiek ritmisch motief (ta-ta-ta-taaa), dat vervolgens als een melodisch-ritmische bouwsteen in het eerste deel veelvuldig wordt gebruikt. De doorgedreven uitwerking van een compact motief toont een heel andere benadering van muzikale constructie dan de bredere, zelfs zangerige melodisch-thematische uitgangspunten die we bijvoorbeeld bij Beethovens voorganger Mozart vinden.

Het ritmische basismotief is (met enige goede wil) ook terug te vinden in het derde en vierde deel van de symfonie, waarmee Beethoven een muzikale eenheid creëert – een concept dat bij de volgende generatie uitgebreid navolging zou krijgen en ook een eeuw later nog zou blijven doorwerken.