Pianist DeLange: ‘Als ik met mijn ogen dicht luister, zie ik een schilderij’

Wat betekent luisteren voor jou?

‘Luisteren ervaar ik in twee lagen: luisteren en een eerste indruk krijgen, en achter de betekenis komen van wat je hoort. Ik was vroeger altijd onder de indruk van virtuoos pianospel: hoe hoger, sneller en ingewikkelder, hoe ly­rischer ik was. Ik luisterde met mijn hoofd. Pas later is daar het hart bijgekomen, die diepere laag: wat wordt er nu eigenlijk verteld, waar gaat dit stuk over? Rachmaninoff, Chopin, ik luister door de virtuositeit van die muziek heen. In mijn eigen componeren heb ik de krampachtige zoektocht naar veel noten achter me gelaten. Drie noten doen me oneindig veel meer.’

Luister je anders dan anderen?

‘Ik ontdekte zo’n acht jaar geleden dat het zien van vormen en kleuren in mijn binnenste als ik muziek hoor chromesthesie heet. Hoog is licht en laag is donker. Je kent die satelliet­foto’s wel met hoogtekleuren, waarop de dalen blauw zijn en de hoogte is rood. En alle kleuren daartussen zie ik ook, al naargelang de toonhoogte. Als ik met mijn ogen dicht luister, zie ik een schilderij. Muziek waarin veel gebeurt is een volle penseelstreek, een auto die door de straat rijdt levert weinig verschillende kleuren op.

Als componist ben ik dit gegeven om gaan draaien: kan ik aan een kleur denken en een klank daaraan koppelen? Ik experimenteer daarmee. Soms helpt het me ook: ik heb nu deze passage gehad, en die was vrij helder en ik denk dat het stuk nu wel een donkerder gedeelte kan gebruiken. Kleuren kunnen leidend zijn voor de beslissing: volgens mij moet er naast dat geel wat donkerbruin. Op basis van kleuren maak ik de volgende stap.’

Wat hoor je graag?

‘Ik hoor graag ruimte. Ruimte in brede zin, tijd durven te nemen in timing als je speelt en ook in een compositie die ik schrijf. Ik geloof dat je als componist baas over de tijd bent – als je de goede techniek toepast om de aandacht vast te houden.

De ruisende natuur waarin geluiden in elkaar over- en opgaan vind ik ook prettig, zeker waargenomen met chromesthesie. In deze homogene kleur zorgt af en toe een vogel of een ander geluid voor een lichtpuntje op het canvas in mijn hoofd. De natuur is een lineair schilderij.’

Wat wil je liever niet horen?

‘Hard, penetrant geluid vind ik vervelend. Ook muziek die alleen maar oppervlakkig indruk wil maken vind ik lastig. Ik hoor liever een zeer avant-gardistisch stuk met diepgang dan een goedbedoeld neoklassiek werk zonder onderliggende betekenis.
Ik heb een lange periode achter de rug van pleasen, van het spelen van stijlen die weleens goed zouden kunnen vallen bij de luisteraar, ik had een antenne richting de verwachting. Dat heb ik helemaal laten varen.’

Wat is het mooiste dat je ooit gehoord hebt?

‘Ik ging eens op zoek naar een uitvoering van het beroemde Adagio for Strings van Samuel Barber, dat heb ik mijn hele leven al een prachtig stuk gevonden. De opname die ik tegenkwam was vrij luid. De microfoons stonden wagenwijd open, je hoorde het ruisen in de zaal, van de kleding van de musici, het wapperen van de panden van de diri­gentenjas, en vandaaruit kwamen die eerste heel zachte noten. Het was magisch. Muziek die tevoorschijn kwam uit hoorbare concentratie, alsof een zwart-witfoto opeens kleur krijgt.’

Wat zou je ooit nog willen laten horen en aan wie?

‘Die avant-gardistische muziek, de natuur, het ruisen van het landschap. Ik zou nieuwsgierig zijn naar hoe iemand anders deze dingen ervaart. Avant-­gardisme roept vaak weerstand op, die muziek is soms zo ­abstract, daar moet je in groeien. Ik gun het iedereen om de schoonheid ervan te ontdekken.’