Componist Reza Namavar: ‘Ik heb een halfjaar geen muziek kunnen luisteren’

Wat betekent luisteren voor jou?

‘Ik heb een extreme relatie met geluid. Alles wat er om me heen gebeurt neem ik in me op. Ik moet per dag een aantal uren stilte inplannen. Als ik weet dat ik een middag herrie ga horen, hou ik de ochtend stil.

Vóór het Vivaldi-project heb ik ook al eens zo’n project gedaan; in 2006 en 2007 heb ik alle Bach-cantates beluisterd. Dat ging niet goed. Ik luisterde zo intensief dat ik er hyper­acusis van kreeg, een soort gehoor-RSI waardoor alles heel hard gaat klinken. Een kopje op een schoteltje zetten klonk als een kanonschot. Ik heb een halfjaar geen muziek kunnen luisteren. Gek genoeg kon ik voor het eerst in mijn leven wel goed ruiken.’

Luister je anders dan anderen?

‘Geluid is voor mij niet zomaar een achtergrondbehangetje, alles komt als informatie binnen alsof er iemand tegen me praat. Hoe mensen geluid filteren, geen idee. Je ogen kun je dichtdoen, maar je oren? Zij kunnen een gesprek voeren terwijl er een scooter naast ze optrekt! Hoe doen ze dat?’

Wat hoor je graag?

‘De muziek van Vivaldi hoor ik natuurlijk graag. Voor de Vivaldi-marathon heb ik me beter voorbereid dan bij de Bach-cantates. Ik heb een streng schema opgesteld; een maximaal aantal stukken en uren per dag. Zo ging het wél goed.

‘Vijf van de 498 concerten heb ik een 10 gegeven.’

Vijf van de 498 concerten heb ik een 10 gegeven. RV 156, 237, 409, 443 en de Winter uit De vier jaargetijden (RV 297). In die concerten blijf ik van de eerste tot de laatste seconde geboeid. RV 237 is bijvoorbeeld heerlijk obsessief. Dat is mijn eigen muziek denk ik ook.

Al mijn beoordelingen staan nu online. Je kunt er iets aan hebben als je naar iets specifieks zoekt. Ik beschrijf bijvoorbeeld elk orgelpunt, elke vreemde harmonie, elk dominantakkoord in secundeligging, elk aanhoudend arpeggio, en ga zo maar door.

Waarom ik naar 498 stukken heb geluisterd? Omdat er nu geen meesterlijk concert is dat ik niet ken. Dat is een ondraaglijke gedachte. Alleen Vivaldi’s opera’s ken ik nog niet. Die ga ik tijdens de volgende pandemie beluisteren.’

Wat wil je liever niet horen?

‘Tja, die optrekkende scooter dus. Of een toeterende vrachtauto. De brandweer is het ergst, want die is het hardst. Eigenlijk alles met een heel plotseling crescendo in een lelijke klankkleur. Gelukkig worden veel motorvoertuigen wel steeds zachter. Ik deed eens een project in Jakarta, dat was geen pretje.

Een zoemend vliegtuig gaat weer wel. Dat is een constante, voorspelbare brom. Voor in de trein heb ik nu een noise cancelling koptelefoon. Dat werkt heel aardig.’

‘Zelfs bij Bach denk ik regelmatig: ‘Hmm, hier zou ik toch iets anders gedaan hebben.’

Wat is het mooiste dat je ooit gehoord hebt?

‘Als het over muziek gaat toch die Bach-cantates. En dan specifiek BWV 115, 127 en 151. Dat komt denk ik door de snelle harmonische afwisseling, zelfs in de langzame delen. Een laag harmonisch tempo gaat snel leeg klinken. Ik kan me simpelweg niet voorstellen dat iemand BWV 127 niet mooi vindt.
Maar! Hoe mooi ik iets ook vind, ik blijf analytisch luisteren. Zelfs bij Bach denk ik regelmatig: ‘Hmm, hier zou ik toch iets anders gedaan hebben.’ Hij kan zo eenzijdig zijn met het tempo, of gaat soms te lomp naar de tonica, of de bas gaat te lang door. Dan hoor ik wat voor mij logischer zou klinken. Maar ik geniet er zeker van, hoor. Muziek is het belangrijkste in mijn leven.’

Wat zou je ooit nog willen laten horen en aan wie?

‘Mijn vader is overleden voor ik hem kon laten horen hoe de zee klotst tegen de rotsen op Tahiti. Het geluid van de zee is het geluid van rust. Dat zal altijd alsmaar doorgaan. Ook als jij er niet bent. Voor eeuwig. Alle muziek heeft een begin en een eind, maar in het geluid van de zee bestaat geen tijd.’

Wie is Reza Namavar?
Reza Namavar is componist en balletpianist aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In de lockdown luisterde hij naar alle concerten van Antonio Vivaldi; hij beschreef en recenseerde ze en voorzag ze van een rapportcijfer. Resultaat: liefst 177 A4’tjes. Bekijk het verslag van Reza’s luistermarathon.

Zie ook het artikel 'Antonio Vivaldi: De vier jaargetijden'.