Dirigent Simone Young: ‘Zeg nooit iets wat je niet zelf ook voelt’

Als we Simone Young spreken zit ze midden in de repetities van György Kurtágs opera Fin de partie, een productie bij de Wiener Staatsoper. ‘Fantastische muziek. Ik heb eerder met Kurtág de partituur doorgenomen, zeer interessant. Zo’n repetitieperiode is uitputtend, maar enerverend.’ Voor Young gaan opera en het symfonische repertoire samen. Veertig jaar geleden dirigeerde ze haar eerste opera, ietsje later kwam daar het grote orkest­repertoire bij. En dat is nodig, vindt ze. ‘Hoe kun je Beethovens Negende symfonie doen als je nooit zijn opera Fidelio hebt gedirigeerd? Als musicus stapel je bouwsteen op bouwsteen, je werkt constant met ervaringen. Als ik nu het podium op stap, ben ik misschien iets kalmer dan ­vroeger, ook dat bouw je op, door kennis en ervaring.’

Bij het Concertgebouworkest maakt Young haar debuut. Programma: Anton Bruckners Zesde symfonie en L’Ascension van Olivier Messiaen. Uw keuze? ‘Absoluut! Deze componisten passen uitstekend bij elkaar. Beiden waren verknocht aan het orgel. Religie en spiritualiteit waren zeer belangrijk voor hen. Bij zowel Bruckner als Messiaen hoor je een ongelofelijk gevoel voor kleur, en de overeenkomsten in het denken vanuit k­oper- en ho­utblazers en st­rijkers is ook boeiend. Maar religie is een belangrijke sleutel, de kern van beider gedachtegoed. Je hoeft zelf niet religieus ingesteld te zijn om de muziek volledig tot je te laten doordringen.’

‘Bruckner is een van mijn lievelingscomponisten, hij moet een bescheiden mens zijn geweest,’ vervolgt Young, ‘leidde een teruggetrokken leven, schijnbaar niet ambitieus. Maar als hij componeert voel je een enorme hoeveelheid passie en drama. Van zijn Zesde symfonie houd ik het meest, dat was ook de eerste Brucknersymfonie die ik dirigeerde. Het is een erg romantisch stuk. Weet je wat ik denk? We hebben het verkeerde beeld van Bruckner: dat je zijn muziek zwaar aangezet en langzaam zou moeten uitvoeren. Dat idee is gegroeid sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw. Voor mij haakt Bruckner juist aan bij de klassieke traditie van ­Beethoven en Schumann. De taak van de dirigent is om zijn muziek op te tillen en er juist voor te zorgen dat ze niet loodzwaar wordt. Bruckner is een en al diepgang, maar nooit zwaar. Het materiaal is enorm kleurrijk, dat moet je in geen geval laten slepen.’

‘Bruckner moet een bescheiden mens zijn geweest (…) Maar als hij componeert voel je een enorme hoeveelheid passie en drama’

Simone Young studeerde piano en compositie, en was lange tijd chef van het Philharmonisches Staatsorchester in Hamburg en directeur van het operahuis aldaar. Wagner- en Strauss-opera’s behoren tot haar specialiteit. Sinds 2022 is Young chef-dirigent op haar geboortegrond bij het Sydney Symphony Orchestra. ‘We hebben net een nieuwe zaal! Het publiek is nieuwsgierig en geïnteresseerd, dat biedt een fijne werkomgeving.’ Een grote inspirator voor Young is Daniel Barenboim. Ze werkte als zijn assistent toen ze vanuit Australië naar Europa kwam. ‘Een muzikale gigant, en groot in Bruckner. Hij heeft een enorme invloed op mij gehad, zijn manier van denken en doen.’ En passant meldt ze dat ze ook Messiaen heeft ontmoet. Ze speelde diens piano­muziek en werkte samen met componist/dirigent Pierre Boulez. Young was destijds in de twintig en snoof de Franse muziek op in Parijs.

Australië is haar thuis, maar Europa ook. ‘Ik voel me op beide continenten op mijn gemak en kan me niet voorstellen alleen in het ene of alleen in het andere te leven. In Australië heerst optimisme, en ook een zekere onschuld. In Europa vinden we de klassieke­muziekscene normaal, we gaan ervan uit dat die mooie zalen er zijn en dat de muziekcultuur rijk is. Australië is groot, maar de wereld van de klassieke muziek is klein. Door dat licht naïeve is het publiek echt benieuwd naar de kunsten en naar wat er op de programma’s staat. Niets is vanzelfsprekend, en dat is heel aantrekkelijk.’

Vol passie praat Young graag nog even verder over haar programma bij het Concertgebouworkest. De eerste keer dat ze Bruckners muziek hoorde was tijdens haar middelbare school, in Sydney. ‘De Zesde is een symfonie van schaduwen, op iedere pagina van de partituur overheerst een andere tint. Bruckners muziek voelt voor mij natuurlijk.’ Young speelde lang piano, Bruckner dacht vanuit het orgel. De muzikale taal van deze componist spreekt haar als vanzelf aan. ‘De structuur van een willekeurige Bruckner-symfonie kan ik doorzien, ze waren vanaf het begin logisch voor me. Mahler daarentegen vind ik erg moeilijk. Bruckner is glashelder voor mij.’

‘Als ik Bruckner dirigeer, probeer ik de symfonie niet te overladen met gewicht, religie, betekenis. Als je de structuur begrijpt kun je muziek maken. Muziek is abstract, de schoonheid en de warmte ervan moet je naar voren halen. En wees ook altijd eerlijk, probeer nooit iets te zeggen wat je niet zelf ook voelt. Van een aantal symfonieën bestaan meerdere versies en altijd kies ik de eerste om te dirigeren. Waarom? Daarin staan Bruckners allereerste gedachten, ongefilterd. Deze versies zijn niet perfect, er staan onduidelijkheden in, raadsels. Ik hou van de intellectuele uitdaging in dit ruwe materiaal. Bruckner herschreef symfonieën omdat zijn omgeving vond dat dat nodig was, niet hijzelf.’

‘We hebben het verkeerde beeld van ­Bruckner: dat je zijn muziek zwaar aangezet en langzaam zou moeten uitvoeren’

In haar partituur staan alle aantekeningen die Young door de jaren heen maakte, ze vormen een onderzoek op zich. Manuscripten pakt ze er ook graag bij, ze informeren haar over de geschiedenis van een compositie. ‘Voordat je aan een repetitie begint heb je tachtig procent op orde in je hoofd’, schetst Young. ‘Je weet wat je wilt met een stuk. Maar dan is er de klank, die komt van het orkest en is afhankelijk van de akoestiek in de zaal. Dat is een levend element, daarop moet je reageren. Met hoeveel orkesten ik Bruckners Zesde ook heb gedaan, het is telkens anders, door de klank van het orkest.’

Het Concertgebouworkest is voor Young een primeur, maar in de Grote Zaal stond ze al eerder, lang geleden, met het London Philharmonic Orchestra. Spectaculair, noemt ze de zaal met al zijn historie. Voor haar gevoel stapt ze in een stukje traditie: ‘Zoveel opnames van het Concertgebouworkest in deze zaal hebben me geïnspireerd. En zeer zeker die met Bernard Haitink: prachtig en naturel. Bij hem gaat het altijd om de muziek, nooit om de dirigent, nooit ‘kijk mij eens’ maar: luister naar de muziek!’