Een bepaald Noords gevoel

Een verontschuldiging dat het alwéér over het Pianoconcert van Grieg moet gaan lijkt op zijn plaats. Leif Ove Andsnes was achttien toen hij het beroemde werk van zijn landgenoot voor het eerst op het podium bracht en vele, vele uitvoeringen zouden volgen; op zijn twintigste zette hij het voor het eerst op de plaat. En sindsdien zijn Andsnes en Griegs Pianoconcert voorgoed aan elkaar geklonken.

Bekijk het concertprogramma van 14 oktober: Oslo Filharmonisch Orkest en Leif Ove Andsnes

Maar Andsnes wuift de verontschuldigingen weg. ‘Inderdaad is Griegs Pianoconcert zo’n beetje mijn visitekaartje geworden, maar ik heb het stuk de afgelopen twaalf jaar niet uitgevoerd. En natuurlijk zal ik er nu weer veel over spreken want ik ga het flink wat keren spelen, dit najaar, maar ik kan er tegen: dit is het eerste interview van de nieuwe serie met Griegs concert.’

Vleug volksmuziek

Nou, dan ook maar weer die veelgestelde vraag opgediept. ‘Ik geloof niet dat er een nationale speelwijze bestaat,’ antwoordt Andsnes. Maar dan, alsof hij er toch nog over aarzelt: ‘Er zit wel een bepaald Noords gevoel in die muziek dat ik waarschijnlijk ook door mijn aderen heb stromen.’

Horen we Noorwegen in Grieg? Dat is de vraag, vindt Andsnes. ‘Een componist als Grieg is zo verbonden met zijn geboorteland dat je er eigenlijk nooit achter komt of het Grieg is die Noors klinkt of dat Noorwegen als Grieg klinkt. Wij Noren hebben Grieg aangenomen als ‘onze’ klank.

Griegs Pianoconcert volgt het Duits-romantische stramien – het is Schumann wat de vorm betreft. Maar dan minder grootsteeds, zou ik zeggen, minder sophisticated. Grieg is landelijker, maar pianistisch zit hij dichter bij Liszt met zijn opzichtige effecten en grote pathos.’ 

Opvallend aan het Pianoconcert is dat het volkse eenvoud heeft. Daar heeft de Noorse volksmuziek zeker mee van doen: er zitten volksdansritmes in deze klassieke stijl. ‘De vraag is dan: moet je Noors zijn om die volks­muziekinvloeden te begrijpen? Mijn antwoord: natuurlijk niet.

Je wordt goed in iets als je het vaak doet. Ik begrijp Griegs pianoconcert omdat ik het zo vaak gespeeld heb. Al sinds mijn kindertijd. Ik voel me dan ook helemaal thuis in die muzikale taal. Veel meer dan in de taal van bijvoorbeeld Albéniz of Skrjabin. Met hun taal ben ik niet zo vertrouwd.’ 

Vrienden

Er zijn een paar aanleidingen voor Andsnes om Griegs Pianoconcert juist dit jaar weer op te pakken.

‘De wereldpremière vond honderdvijftig jaar geleden plaats: april 1869, in Kopenhagen. Het Oslo Filharmonisch Orkest viert dit seizoen zijn honderdste verjaardag en dit concert is altijd heel belangrijk geweest voor dit orkest; ze speelden het al bij hun allereerste concert. We doen het nu bij het officiële eeuwfeest in Oslo en gaan er daarna mee op tournee door Europa.’ 

‘Door het reizen komt er een ander perspectief, nieuwe invloeden verklaren soms veel’

Hij kent het orkest goed, heeft vaak met de musici opgetreden. Maakt hem dat wat uit? ‘Vaak wel. Als je een orkest goed kent ontstaat er vanzelf een zeker vertrouwen. Je weet van tevoren hoe het op iets reageert, dus je kunt wat meer risico nemen. Er is intimiteit en daarmee word je vrijer in het concert. Je kunt spontaner zijn en warmer in je spel. Ik vind het heerlijk, dat gevoel met zoveel vrienden op het podium te zitten.’

Vogelpersperctief

Dat Andsnes het concert van Grieg nu anders speelt dan aan het begin van zijn carrière ligt voor de hand. Volgend jaar wordt hij vijftig, hij is niet meer die jongen van rond de twintig. ‘Als je een stuk voor het eerst speelt, houd je je vooral bezig met alle details – met de vraag: klopt het wel hoe ik over het stuk denk? – en zet je er een berg energie tegenaan om het goed te laten verlopen.

Heb je een stuk langer op je repertoire, dan gaat het meer over ademen en frasering. Vanuit een vogelperspectief ervaar je het meer als een geheel en als een levend organisme, waarin je zoekt naar plaatsen waar je in beweging blijft of waar je de tijd kunt nemen, waar je klank moet maken om als stem in het geheel gehoord te worden, waar je kunt ontspannen – al die dingen berusten op ervaring.’

En verschilt het publiek in de verschillende steden?

‘Enigszins. In Japan heb je soms een heel stil en geconcentreerd publiek. In de Verenigde Staten is het vaak heel enthousiast en wat rumoeriger. Maar ik denkt dat de overeenkomsten groter zijn dan de verschillen. Als je de grote componisten als Beethoven, Schumann, Bach speelt, dan valt me altijd weer op hoe universeel die muziek is. Hoezeer die fantastische muziek ons bindt. Of ik nou in Peking speel of in Kaapstad, New York of Amsterdam, er is een gevoel dat ons samenbrengt in die gemeenschappelijke taal. En dat is bijzonder.’ 

ma 14 oktober | Grote Zaal
Oslo Filharmonisch Orkest en Leif Ove Andsnes: Grieg

Bekijk dit concertprogramma