Esprit

Heerlijk, dat anderhalvemeter-­afstandhouden op het podium. Je kunt je muziek beter lezen, de dirigent beter zien en lekker je eigen gang gaan zonder direct terechtgewezen te worden door je naaste collega’s. Hoewel je dat laatste natuurlijk ook als een nadeel zou kunnen zien. Maar een nog groter nadeel is toch wel de onmogelijkheid om af en toe fluisterend vanachter je hand een grap uit te kunnen wisselen met je buurvrouw of -man.

Nou zult u zeggen: muziek maken is een ernstige zaak, die de volle concentratie vereist. Dat is absoluut waar en toch is een grap op zijn tijd noodzakelijk om de verkeerde soort spanning die het aldoor maar presteren op het hoogste niveau soms kan oproepen te doorbreken.

Iemand die dat helemaal begreep is de onlangs ­overleden tweede violist Wim van Keulen, met wie ik mijn eerste jaren in het orkest een lessenaar mocht delen, zo’n dertig jaar geleden. Hij was toen een al wat oudere, ietwat stramme heer, altijd en eeuwig gekleed in dezelfde geruite overhemden. Dat wat stoffige uiterlijk bleek niet representatief voor de lenigheid van zijn geest, hij bezat namelijk een groot talent voor instant woordgrapjes tijdens de repetities en hield op orkestfeestjes geregeld gevatte speeches. Wat hebben we gelachen!

Ook zijn opvoedkundige rol als nestor van het orkest vervulde hij op ludieke wijze. Mijn in zijn ogen iets te jongehonderige enthousiasme wist hij te temperen door af en toe zijn grote bruine schoen op mijn driftig met de muziek mee tikkende voet te zetten, waarbij hij strak naar de partij bleef kijken.

Geregeld wist hij per ingezonden brief recensenten, als zij naar zijn mening onterechte kritieken schreven, humorvol te overtroeven. Maar zelfs dat wordt ons in deze tijd niet gegund, want naast het gemis aan kwinkslagen lijken er ook nauwelijks nog recensies geschreven te worden en al helemaal geen vileine. Waar is de ‘esprit’ toch gebleven?