Gaelic goodbye

Harry’s Game gezien, iemand? Er gaan maar een paar vingers ­omhoog. Logisch, deze BBC-miniserie uit 1982 is nooit op de Nederlandse tv vertoond. Harry’s Game speelt zich af in het Noord-­Ierland van die tijd, dus tijdens ‘The ­Troubles’, het gewelddadige religieus-­nationalistische conflict dat dit vierde land binnen het Verenigd Koninkrijk jarenlang teisterde.

Een Iers familie­groepje genaamd Clannad werd gevraagd voor de muziek tijdens de aftiteling. Harry’s Game werd nog tot film omgemonteerd, maar raakte allengs in de vergetelheid. ‘Theme from ­Harry’s Game’ daarentegen veroverde de wereld en zette Clannad stevig op de kaart. De prozaïsche titel ten spijt was het lied mysterieus en mistig, gedrenkt in een new-age versie van Keltische weemoed en onvergelijkbaar met enige toenmalige hitsingle. Tijdloze muziek – en dus ook nu nog even onontkoombaar sfeervol.

Clannad was twaalf jaar daarvoor opgericht door broers Ciarán en Pól en zus Moya Brennan met hun ooms Noel en Pádraig Duggan, een tweeling. Ze begonnen met Ierse traditionals en folk, maar Clannads geluid werd door de jaren heen breder en dieper.

Ze begonnen met Ierse traditionals en folk, maar Clannads geluid werd door de jaren heen breder en dieper. Tegen de tijd van Theme from Harry’s Game had het gezelschap al drie albums uitgebracht, succesvol door de VS getoerd en zus Enya Brennan in de gelederen verwelkomd en weer uitgezwaaid. Ook in haar eentje redde zangeres Enya het prima; haar vergelijkbare maar nog iets hemelser sound zorgde voor hits waarvan met name Orinoco Flow (Sail Away) een echte evergreen is geworden.

Clannads muziek evolueerde naar een unieke ‘Celtic’ stijl, tot de band in 1997 in de pauzestand werd gezet om ruimte te maken voor diverse solo­projecten.

In 2007 werd de draad weer opgepakt. Oom Pádraig overleed in 2016 en niet al te lang daarna vond het overgebleven kwartet dat het tijd werd om afscheid te nemen. In 2020 verscheen daarom de riante verzamelbox In a Lifetime, de passende titel ontleend aan het gelijknamige duet met U2’s Bono, een hit in 1986. De grote bijbehorende afscheidstournee liep door de pandemie vertraging op, maar lijkt eindelijk doorgang te kunnen vinden.

Clannad heeft waarschijnlijk meer betekend voor de muziek van hun land dan welke andere Ierse band ook, zelfs meer dan het monsterlijk grote U2. Met hun songteksten waren ze ook belangrijk voor de Ierse taal, het Gaelic. Hun creatieve stijlmengsels – traditionele Ierse muziek, folk, pop/rock, new-age, smooth jazz en zelfs gregoriaans – deden grenzen tussen muziekgenres vervagen. Zestien studio- en vijf live-albums en een overvolle prijzenkast vormen het bewijs van een meer dan respectabele carrière.

Celtic & Gaelic
De klankovereenkomst tussen de termen Celtic (Keltisch) en Gaelic is niet toevallig, ze zijn aan elkaar verwant. De taal Gaelic maakt deel uit van het Keltisch, een grotere groep van talen en culturen. Gaelic vond zijn oorprong in Schotland maar de Ierse variant wordt in Ierland gezien als ‘het echte Iers’.
De van oudsher Keltische culturen strekken zich uit over een groot gebied, van Ierland, Schotland en Wales tot aan het Franse Bretagne en het Spaanse Galicië. Onderdeel van de Keltische cultuur is de traditionele muziek, Celtic music, in mixolyidische of dorische modus en vaak gebruikmakend van pentatonische toonladders. In dit opzicht is Celtic verwant aan meerdere andere volksmuziekstijlen. De kenmerkende microtonale buigingen komen ook voor in blues en Arabische muziek. Voor een typisch Iers-Keltisch geluid zorgt de Ierse doedelzak met de prachtige naam Uilleann pipes.

Ierland muziekland
De Ierse natie staat erom bekend: er wordt veel en vaak muziek gemaakt, het niveau van instrumentbeheersing is hoog en de kennis van traditionele deunen en liederen omvangrijk. Voor een relatief dunbevolkt land heeft Ierland de wereld voorzien van opvallend veel bands en artiesten. En vaak zingen de Ierse wortels door tot in de vele takken van de Ierse muziek. Dat geldt voor Clannad, Enya en The Cranberries, maar nog directer hoorbaar is het bij The Dubliners, The Chieftains en Christy Moore & Planxty. Voor een lossere (of losgeslagen) variant hebben we ­Shane McGowan en The Pogues. Maakt U2 Ierse muziek? Het is wel een van de grootste bands ter wereld en U2 komt ontegenzeggelijk voort uit de Ierse scene. Andere grote namen met een meer of minder duidelijk Iers geluid: Van Morrison, The Corrs, Sinéad O’Connor, Damien Rice, Johnny Logan, The Boomtown Rats, Thin Lizzy en uit Noord-Ierland The Undertones en Snow Patrol. Elektrische Ierse blues werd gemaakt door gitarist Rory Gallagher. ‘Hoe voelt het om de beste gitarist van de wereld te zijn?’, werd ooit gevraagd aan Jimi Hendrix. Zijn antwoord, volgens de overlevering: ‘I don’t know, go ask Rory Gallagher.’