Te mooi om waar te zijn

De viola da gamba heeft op het eerste gehoor veel weg van de cello, maar staat op zichzelf: het instrument heeft meer snaren, fretten op de hals en de strijkstok wordt anders vastgehouden dan de meeste cellisten doen.
Veel mensen zullen de viola da gamba kennen van de tenoraria Geduld uit Bachs Matthäus-Passion of anders de altaria Es ist vollbracht uit de Johannes-­Passion. Naast zijn zes Cellosuites schreef Bach drie sonates voor begeleide viola da gamba. Maar de belangrijkste componist voor het instrument is Marin Marais (1656-1728). Over diens raadselachtige leermeester, Monsieur de Sainte-Colombe, schreef de Franse auteur Pascal Quignard een ontroerende novelle, getiteld Tous les matins du monde, vertaald als Geen ochtend ter wereld, die leest als een sprookje.

Als Sainte-Colombe zijn geliefde vrouw verliest, trekt hij zich terug in zijn landhuis en wijdt hij zich aan het grootbrengen van zijn twee jonge dochters. In een hut in zijn tuin vindt hij de rust om te musiceren. Hij beheerst de viola da gamba als geen ander. Hij brengt ook zijn dochters het gambaspel bij. Geregeld geven ze in kleine kring huisconcerten, die al snel bekend raken onder musici aan het hof.

De koning vaardigt diverse mensen af naar Sainte-Colombe om hem uit te nodigen op Versailles. Hij bedankt hartelijk voor de eer, ook al legt een van de vorstelijke boodschappers uit: ‘U begrijpt mijn verzoek verkeerd. De wens die Zijne Majesteit te kennen geeft is een bevel.’
Maar Sainte-Colombe zit liever in zijn hut in de tuin, omdat af en toe – als hij daar in eenzaamheid speelt – zijn overleden geliefde aan hem verschijnt.

‘U begrijpt mijn verzoek verkeerd. De wens die Zijne Majesteit te kennen geeft is een bevel.’

Op een dag meldt zich een verlegen maar ambitieuze jongeman bij Sainte-­Colombe: zijn naam is Marin Marais en hij biedt zich aan als leerling. Sainte-­Colombe vreest dat zijn lessen parels voor de zwijnen zullen zijn, want ongetwijfeld zal Marais zwichten voor de pracht en praal van het hof.
Na een hoogoplopende ruzie wordt Marais de toegang tot het huis ontzegd. Vervolgens verschaft hij zich via de bekoorlijke dochters in het geniep toegang tot het landgoed. In weer en wind ligt hij stilletjes onder de hut om de muziek van zijn meester te horen.

Quignard gaat met de weinige feiten over Sainte-Colombe aan de haal op een manier waarvan je weet: dit kan niet waar zijn, maar als je Geen ochtend ter wereld leest geloof je er heilig in dat het zo is gegaan.