Gesamtkunstwerk

Deze maand spelen we twee Familieconcerten waarin Petroesjka van Igor Stravinsky centraal staat. Naast de muziek zullen er lichteffecten en decorstukken zijn en wordt er door drie acteurs gesproken, gedanst, gelachen en gehuild. Het onderwerp: een pop die tot leven komt en verliefd wordt op een meisje dat hem helaas niet ziet staan. Qua uitvoering en thematiek uitermate geschikt dus om een meeslepend spektakel voor de jeugd van te maken. 

Na de première van Petroesjka in 1911 werd het door recensenten al lovend gezegd: Petroesjka is een waar gesamtkunstwerk waarin muziek, ballet, choreografie en ­geschiedenis uitgebalanceerd aan bod komen. Richard Wagner zou zich in de handen geknepen hebben, ware hij in die tijd nog in leven geweest. Eerder had Friedrich Nietzsche, een goede bekende van Wagner, kritiek geleverd op het genre. Een gesamtkunstwerk zou volgens hem altijd ten koste gaan van de afzonderlijke disciplines en ten slotte leiden tot goedkoop effectbejag.

Ik hou van Nietzsche, ik bewonder zijn theorieën en zijn originaliteit, maar hier moet ik het toch met hem oneens zijn. Juist bij de huidige klassiekemuziekpraktijk, waar de visuele component meestal beperkt is, waar de klanken soms uiterst uitnodigend zijn om spontaan een dansje op te doen, waar het verhaal achter de noten vaak vraagt om uitbeelding, is het niet meer dan natuurlijk om de verbinding te maken met andere disciplines. Waarbij er vanzelfsprekend voor gewaakt moet worden dat de ene discipline de andere niet overschaduwt en zodoende de ware boodschap tenietdoet. Misschien is dat waar Nietzsche op doelde.

Tijdens onze Familieconcerten wordt het gesamt­kunstwerk-principe al sinds jaar en dag bewust en met veel succes toegepast, door middel van een ‘mise-­en-espace’ waarbij alle hoeken van de zaal gebruikt worden. Bij de volwassenenconcerten is het geen usance. Jammer. Want waarom zou wat werkt voor kinderen niet ook af en toe goed kunnen werken voor volwassenen?

Anna de Vey Mestdagh is tweede violiste in het  Koninklijk Concertgebouworkest.

Lees alle columns