Interview: Bart en Julian Schneemann

Toen Het Concertgebouw Bart Schneemann vroeg twee concerten in Turning East te programmeren, was hij meteen ­enthousiast. ‘Muziek is zoveel breder dan westerse muziek. Ik werd gek van al dat navelstaren, het was niet langer bevredigend. Bovendien moet muziek voor mij ook maatschappelijke betrokkenheid hebben, met muziek kun je elkaar de hand reiken. Muziek uit bijvoorbeeld Syrië of Iran heeft enorme diepgang. Het is waanzinnige muziek, vol emotie en net zo mooi als onze Mozart, Mahler of Bach. Het is van groot belang om kennis te maken met elkaar.’

Vader en zoon

In Caravan en Bach ontmoet soefi komen niet alleen oost en west bij elkaar, maar ook vader en zoon. ‘Maar we zijn wel onafhankelijke geesten’, haast Bart zich te zeggen. ­Julian schreef eerder arrangementen voor het Nederlands Blazers Ensemble (NBE), het gezelschap waarvan Bart artistiek leider is. Nu is Caravan Julians programma en speelt zijn vader een klein rolletje.

Bart: ‘Ik ging naar de muziekbibliotheek op zoek naar een cd met muziek uit het Midden-Oosten. Ze hadden er één.'

Bart: ‘Nu is het moment om dit te doen. Nu speel ik nog. Over tien jaar ben ik te oud.’ Met een mengeling van heel veel trots en een beetje verwondering kijkt Bart naar de nieuwe generatie naast hem. Julian: ‘Ik ben van de eerste generatie die met de iPod shuffle is opgegroeid, ik luister naar alle soorten muziek. Voor mij is het totaal onlogisch om je maar in één stijl te verdiepen. Voor Bart was dat anders, hij heeft zich echt los moeten maken.’ Zijn vader beaamt: ‘Ik ging naar de muziekbibliotheek op zoek naar een cd met muziek uit het Midden-Oosten. Ze hadden er één. Voor jonge mensen is het allemaal veel vanzelfsprekender, ontmoetingen zijn ook sneller geregeld.’

Reizend muziekgezelschap

Een goed voorbeeld van die grenzeloze kijk op de wereld is Julians ensemble Caravan. ‘Ik had een idee en ben gaan nadenken wie ik daarbij nodig had. In je hoofd ga je dan op zoek naar wat je gehoord hebt, je gaat je herinneringen langs. Op internet zag ik Emmy Storms ooit Griekse muziek spelen, als toegift na een optreden met het Nederlands Studenten Orkest. Toen ben ik op Youtube naar haar gaan luisteren en bleek dat ze ook Ierse volksliedjes speelt. De Syrische ud-speelster Jawa Manla heb ik via via leren kennen. Ze studeert in Rotterdam en heeft ook wel eens met Bart gespeeld.’ Op de vraag of Caravan een project is of een ensemble antwoordt Julian: ‘Allebei! Caravan is het project, het ensemble en haar muziek in één. Caravan is een mooie metafoor: we zijn een reizend muziekgezelschap en soms nodigen we anderen uit mee te doen.’

Julian: 'Natuurlijk zijn er overeenkomsten tussen Bach en muziek uit het Midden-Oosten!'

Op 21 november is Bart met een aantal collega’s uit het NBE te gast. Een antwoord op de vraag wat het publiek kan verwachten laat wat langer op zich wachten. ‘Ik neem het publiek mee op reis, van oost naar west en kriskras heen en weer. De hele avond wordt één lang verhaal. Aan het eind kun je niet bevatten waar je allemaal geweest bent.’ Bart heeft er het volste vertrouwen in: ‘Ik heb er al iets van gezien in een try-out, Juul houdt mij op de hoogte. Ik voorspel dat het een meeslepende, opwindende avond wordt, met veel ­uptempo muziek en ook heel diepe momenten. Een avond die ontroert en verrast.’

Spannend experiment

Hij vervolgt: ‘Ik ben zekerder over het programma van Julian dan over mijn eigen programma Bach ontmoet soefi. Dat vind ik erg spannend.’ Wat de overeenkomsten zijn tussen Bach en de muziek uit het Midden-­Oosten? ‘Ik denk eigenlijk niet dat er veel overeenkomsten zijn.’ Julian rolt met zijn ogen en valt hem in de rede: ‘Natuurlijk zijn er overeenkomsten! Om maar een voorbeeld te noemen: Bach vertrekt vanuit een bepaalde toonsoort, werkt vervolgens toe naar de dominant en keert weer terug naar de oorsprong. In de Arabische maqam, een vorm van tonaliteit, werkt een improvisatie precies zo: je start vanuit een bepaalde noot, werkt toe naar de dominant en dan weer terug.’

Bart: 'Technisch gesproken bestaat alle muziek natuurlijk gewoon uit noten'

Bart: ‘Julian heeft zich lang in deze muziek verdiept. Met het verkregen inzicht kijkt hij vanuit zijn eigen perspectief naar het oosten. Technisch gesproken bestaat alle muziek natuurlijk gewoon uit noten, als je dieper de muziek induikt ontdek je patronen. Muziek is muziek. De filosofie van Turning East is dat je elkaar recht in de ogen wilt kijken en verbinding wilt zoeken. In dit programma ga ik in het verbinden van verschillende muziekstijlen verder dan ik ooit gegaan ben. Haleh Seyfizadeh is een bijzondere Iraanse zangeres, ik geloof dat ze nog nooit in het buitenland heeft opgetreden. Zij gaat Bach zingen in haar eigen taal, het Farsi. Theorbespeler David Mackor verdiept zich in de Iraanse ornamentiek. Het is een experiment. Ik wil echt verder komen in dit proces van verbinding.’

Doorgeven

Bart heeft enorm veel bewondering voor zijn zoon die zelf muziek maakt, vanuit het niets, vanuit de bron. Zijn eigen ‘kunstje’ vindt hij drie stappen lager. ‘Ik werk altijd vanuit bestaand repertoire, altijd met noten van anderen. Ik sta wel open voor alles, voel verbanden, breng verschillende stijlen bij elkaar.’ Julian: ‘Eigenlijk is dat toch ­hetzelfde, het komt voort uit hetzelfde principe. Ik luister ook naar bestaande muziek en hoor verbanden.’ Bart: ‘Maar toch is het heel knap om je eigen noten te bedenken.’ Julian leert van zijn vader hoe je een muzikaal verhaal vertelt en de aandacht vasthoudt. Omgekeerd leert Bart van zijn zoon vrijer om te gaan met combinaties van verschillende stijlen. ‘Mathilde Wantenaar, voormalig prijswinnares van de NBE compositiewedstrijd, helpt mij daarbij. Ik vind het belangrijk om me te omringen met jonge mensen, anders houdt het straks op. We moeten de wereld van nu toelaten, de erfenis doorgeven.’