Invoelen

De oorlog in Oekraïne noopt tot het innemen van duidelijke standpunten. Een aantal orkesten heeft dat gedaan door artiesten die zich openlijk voor Poetins regime uitspreken te weren, ook de directie van het Concertgebouworkest heeft aangekondigd dat er passende maatregelen worden getroffen. Zo speelden wij begin maart aan het eind van ieder concert het Oekraïense volkslied om de bevolking aldaar een hart onder de riem te steken, waarbij de pilaren van de zaal geel en blauw verlicht werden.

Daarnaast is er discussie geweest of we de Twaalfde symfonie van de Sjostakovitsj wel zouden moeten spelen onder deze omstandigheden. De symfonie staat bekend als een werk dat het toenmalige Sovjet-regime op heroïsche wijze idealiseert. Hoewel ook dat idealiseren in twijfel wordt getrokken, want was deze symfonie niet juist bedoeld als een parodie daarop? Uiteindelijk is besloten om het wel uit te voeren, met als belangrijkste argument dat de Russische regering een heel ander regime is en de muziek geen relatie heeft met het huidige conflict.

Toch bleef het th­ema gevoelig: toen dirigent Santtu-Matias Rouvali het orkest tijdens de repetitie duidelijk wilde maken hoe een bepaalde passage gespeeld moest worden, koos hij met zorg zijn woorden. ‘Dit moet heel heftig, ja echt als een oorlog klinken’. Waarop hij direct toevoegde: ‘Oh nee, vergeet u alstublieft dat ik dat gezegd heb’. De vraag blijft: hoe voorzichtig moet je zijn met de programmering en met je uitspraken?

Je kunt iets pas echt invoelen als je het op je in laat werken, en niets is daartoe geschikter dan muziek. Dat bleek wel tijdens de concerten: juist het spelen van Sjostakovitsj’ Twaalfde met zijn zware, ­militaristische karakter zorgde in de zaal en op het podium voor een uiterst beklemmende sfeer, die bleef hangen tijdens het spelen van het Oekraïense volkslied. Een heel passende sfeer dus, bij de veroordeling van oorlogsgeweld.