Wie is Joseph Haydn?
Joseph Haydn
componist
Joseph Haydn is één van de drie grote componisten uit de Klassieke Periode, naast Mozart en Beethoven. Hij wordt beschouwd als grondlegger van zowel de klassieke symfonie als van het strijkkwartet-genre.
Welke opleiding kreeg Haydn?
Als zoon van een wagenmaker werd Franz Joseph Haydn op 31 maart of 1 april 1732 in het Neder-Oostenrijkse dorpje Rohrau geboren. In het gezin werd veel gezongen en de jonge Joseph (de naam Franz gebruikte hij nooit) bleek een natuurtalent: op zijn zevende werd hij toegelaten tot het koor van de Stephansdom in Wenen. Hier kreeg hij onder meer les in klavecimbel- en vioolspel.
Toen Haydn eenmaal de baard in de keel kreeg werd hij uit het koor ontslagen. Hij was zeventien jaar oud, en had een carrière als professioneel musicus op het oog. Dat was in strijd met de wens van zijn ouders, die hem het priesterschap hadden toebedacht.
In de armoedige jaren (1750-1757) die daarop volgden probeerde Haydn de kost te winnen als muziekleraar, straatzanger en organist. In zijn zolderkamer aan de Weense Kohlmarkt studeerde hij compositie en contrapunt uit boeken als Gradus ad Parnassum van Johann Joseph Fux, destijds hét standaardwerk.
Ook nam hij lessen bij de Italiaanse componist en zangpedagoog Nicola Porpora en verdiepte hij zich in muziek van tijdgenoten als Carl Philipp Emanuel Bach. Door laatstgenoemde componist liet hij zich sterk beïnvloeden.
Welke opdrachtgevers had Haydn?
Zonder adellijke of kerkelijke opdrachtgevers kon een jonge componist destijds niet doorbreken. Jarenlang lobbyen bij de elite leidde voor Haydn in 1757 tot een vaste aanstelling als kapelmeester bij Graaf Morzin, al is tot op de dag van vandaag onduidelijk wélke graaf Morzin (Ferdinand Maximiliaan of zijn zoon Karl Joseph) hem precies in dienst nam. Hier schreef Haydn zijn eerste symfonieën.
Drie jaar later trad hij in dienst van prins Paul Anton Esterházy, een fervent muziekliefhebber. Haydn was tot aan zijn dood aan dit vorstenhuis verbonden, al werd hij na 1790 van specifieke verplichtingen vrijgesteld. In huize Esterházy had Haydn een gigantisch takenpakket: componeren on demand, het dagelijks organiseren van kamermuziek, wekelijks het hoforkest dirigeren, musici aannemen en opleiden, instrumenten onderhouden en in kleine kring musiceren met de prins.
In 1762 stierf prins Paul Anton, waarop zijn broer Nikolaus − die zo mogelijk nog meer van muziek hield − het stokje overnam. Nikolaus verruilde in 1766 het vorstelijke buitenverblijf te Eisenstadt nabij Wenen voor het nieuwgebouwde paleis Esterháza in noordwest-Hongarije. Daar was Haydn vrijwel van de buitenwereld afgesneden, maar het isolement werkte in zijn voordeel: ‘Ik was gedwongen om oorspronkelijk te zijn,’ zei hij later.
-
Joseph Haydn
Door Thomas Hardy, 1792
Joseph Haydn
Door Thomas Hardy, 1792
-
Joseph Haydn
Door Thomas Hardy, 1792
Joseph Haydn
Door Thomas Hardy, 1792
Er was niemand die hem beïnvloedde of van de wijs bracht, zodat hij naar believen met het hoforkest kon experimenteren. Dat orkest was inmiddels uitgebreid tot een bezetting van 25 uitstekende musici, waar Haydn graag solopassages voor schreef.
Kende Haydn Mozart en Beethoven?
Ondanks het isolement was Haydns reputatie wijdverbreid en werd hij gerespecteerd in heel Europa. Dankzij een constante stroom bezoekers en regelmatige tripjes naar Wenen hield Haydn zijn contact met de buitenwereld op peil. Zo ontmoet hij in 1784 de 24 jaar jongere Wolfgang Amadeus Mozart. In december 1790 ontmoet hij er de veelbelovende Ludwig van Beethoven, dan net twintig geworden. Tussen 1792 en 1795 zal Haydn hem meerdere keren compositieles geven.
In welke genres componeerde Haydn?
In Esterháza componeerde Haydn tientallen symfonieën, ruim twintig opera’s (waarvan vijf voor marionettentheater) en zo’n honderd kamermuziekwerken. Onder zijn handen evolueerde het strijkkwartet tot een nieuw, zelfstandig genre. Prins Nikolaus zelf speelde het liefst baryton − een soort viola da gamba met een extra set snaren om te tokkelen − en dus componeerde Haydn ook trio's voor dit instrument.
Wat kenmerkt Haydn's compositiestijl?
Haydn begon een compositie naar eigen zeggen door te improviseren tot hij een geschikt idee had. Dan schetste hij op papier de hoofdmelodie en harmonie in één of twee notenbalken. Hij bedacht de verschillende secties vaak in een andere volgorde dan ze in het uiteindelijke werk klinken.
Kenmerkend voor Haydns compositiestijl zijn de toegankelijke melodieën, onverwachte wendingen en grapjes. Met zijn vele toespelingen op volksmuziek gaf hij aan dat hij zich allerminst boven ‘het gewone volk’ verheven voelde.
Zijn originaliteit toonde Haydn vooral in de symfonieën met hun speelse en grillige vondsten, zoals de geleidelijk uitdunnende orkestbezetting in de ‘Afscheidssymfonie’: een subtiel signaal aan de vorst dat de musici aan vakantie toe waren.
Met wie trouwde Haydn?
Tijdens zijn eerste dienstbetrekking bij Graaf Morzin trouwde Haydn met Maria Anna Keller, de oudste dochter van een Weense hoedenmaker die hem vaak financieel had gesteund. Naar verluidt was hij liever met de jongste dochter getrouwd, ware het niet dat zij als non het klooster inging. Het huwelijk met Maria Anna was ronduit ongelukkig en bleef kinderloos.
Hoe werd Haydn internationaal bekend?
Zijn succes aan het Esterházy-hof legde Haydn geen windeieren. Na 1779 kreeg hij toestemming ook werken voor andere opdrachtgevers te schrijven, en door publicatie van zijn werk rees zijn ster internationaal. In 1785 en 1786 componeerde hij bijvoorbeeld zes ‘Parijse symfonieën’ in opdracht van het Franse hof. Door het overlijden van Prins Nikolaus in 1790 was Haydn plots een vrij man. Prompt werd hij door de impresario Johann Peter Salomon overgehaald om zijn werken in Londen te dirigeren. Voor het Londense publiek componeerde hij uiteindelijk twaalf nieuwe symfonieën, waaronder de beroemde ‘Symfonie met de paukenslag’.
Haydn stierf op 77-jarige leeftijd in Wenen.
Er was niemand die hem beïnvloedde of van de wijs bracht, zodat hij naar believen met het hoforkest kon experimenteren. Dat orkest was inmiddels uitgebreid tot een bezetting van 25 uitstekende musici, waar Haydn graag solopassages voor schreef.
Kende Haydn Mozart en Beethoven?
Ondanks het isolement was Haydns reputatie wijdverbreid en werd hij gerespecteerd in heel Europa. Dankzij een constante stroom bezoekers en regelmatige tripjes naar Wenen hield Haydn zijn contact met de buitenwereld op peil. Zo ontmoet hij in 1784 de 24 jaar jongere Wolfgang Amadeus Mozart. In december 1790 ontmoet hij er de veelbelovende Ludwig van Beethoven, dan net twintig geworden. Tussen 1792 en 1795 zal Haydn hem meerdere keren compositieles geven.
In welke genres componeerde Haydn?
In Esterháza componeerde Haydn tientallen symfonieën, ruim twintig opera’s (waarvan vijf voor marionettentheater) en zo’n honderd kamermuziekwerken. Onder zijn handen evolueerde het strijkkwartet tot een nieuw, zelfstandig genre. Prins Nikolaus zelf speelde het liefst baryton − een soort viola da gamba met een extra set snaren om te tokkelen − en dus componeerde Haydn ook trio's voor dit instrument.
Wat kenmerkt Haydn's compositiestijl?
Haydn begon een compositie naar eigen zeggen door te improviseren tot hij een geschikt idee had. Dan schetste hij op papier de hoofdmelodie en harmonie in één of twee notenbalken. Hij bedacht de verschillende secties vaak in een andere volgorde dan ze in het uiteindelijke werk klinken.
Kenmerkend voor Haydns compositiestijl zijn de toegankelijke melodieën, onverwachte wendingen en grapjes. Met zijn vele toespelingen op volksmuziek gaf hij aan dat hij zich allerminst boven ‘het gewone volk’ verheven voelde.
Zijn originaliteit toonde Haydn vooral in de symfonieën met hun speelse en grillige vondsten, zoals de geleidelijk uitdunnende orkestbezetting in de ‘Afscheidssymfonie’: een subtiel signaal aan de vorst dat de musici aan vakantie toe waren.
Met wie trouwde Haydn?
Tijdens zijn eerste dienstbetrekking bij Graaf Morzin trouwde Haydn met Maria Anna Keller, de oudste dochter van een Weense hoedenmaker die hem vaak financieel had gesteund. Naar verluidt was hij liever met de jongste dochter getrouwd, ware het niet dat zij als non het klooster inging. Het huwelijk met Maria Anna was ronduit ongelukkig en bleef kinderloos.
Hoe werd Haydn internationaal bekend?
Zijn succes aan het Esterházy-hof legde Haydn geen windeieren. Na 1779 kreeg hij toestemming ook werken voor andere opdrachtgevers te schrijven, en door publicatie van zijn werk rees zijn ster internationaal. In 1785 en 1786 componeerde hij bijvoorbeeld zes ‘Parijse symfonieën’ in opdracht van het Franse hof. Door het overlijden van Prins Nikolaus in 1790 was Haydn plots een vrij man. Prompt werd hij door de impresario Johann Peter Salomon overgehaald om zijn werken in Londen te dirigeren. Voor het Londense publiek componeerde hij uiteindelijk twaalf nieuwe symfonieën, waaronder de beroemde ‘Symfonie met de paukenslag’.
Haydn stierf op 77-jarige leeftijd in Wenen.
Bijgewerkt op maandag 26 augustus 2019