Wat gebeurt er in je hersenen als je muziek luistert?

Kippenvel. Geen andere kunstvorm kan zo vaak rekenen op deze eenwoordige beoordeling als muziek. Wie een niet-muzikaal kunstwerk beoordeelt, zal algauw iets vertellen over het werk zelf – de verhaallijn van een boek, de spanning van een film of de kleuren van een schildering – terwijl bij muziek vaak de indruk die het kunstwerk achterlaat wordt uitgesproken. Zoals kippenvel, dat doorgaans als positief beoordeeld wordt.

Dat mensen om emotieve redenen naar muziek luisteren, is een relatief jong fenomeen dat een vlucht nam in de negentiende eeuw, toen muziek in toenemende mate ervaren werd als de uitdrukking van individuele gevoelens.

De Amerikaanse psycholoog Psyche Loui wilde in 2017 zulke emotionele reacties op muziek kwantificeren en vergeleek tien mensen die telkens kippenvel krijgen bij het luisteren naar muziek met tien mensen die dat niet krijgen. Loui en collega’s vonden verschillen in hersenpatronen tussen beide groepen. Na publicatie van dat onderzoek kreeg Loui een telefoontje van iemand die geen emotionele reactie op muziek kent (muzikale anhedonie), terwijl hij zich wel met andere kunstvormen bezighoudt. Loui onderzocht hem en anderen met deze ­‘aandoening’ en kwam tot de conclusie dat hun hersenstructuur afwijkt van die van de controlegroep. Dat leidde tot een vervolgonderzoek waarin bij een grote groep luisteraars de kippenvelreactie op muziek werd gemeten. De uitkomst daarvan was dat mensen die kippenvel vertoonden een andere hersenfysiologie hebben dan mensen bij wie die reactie uitbleef. Dat bracht de ­onderzoekers tot de conclusie dat dit het eerste bewijs vormt voor een neurale basis van de kippenvelreactie op muziek.

Het woord ‘basis’ heeft een oorsprongsconnotatie, maar de resultaten zeggen niets over oorzaak en gevolg. Het is namelijk niet ­uitgesloten dat de gevonden verschillen in hersenstructuur het gevolg zijn van het vele respectievelijk weinig luisteren naar muziek. De kans is per slot van rekening groot dat mensen die genot ervaren meer naar muziek luisteren dan mensen die het koud laat. Het brein is ook maar een orgaan dat onderhevig is aan hoe het wordt gebruikt, zoals een geoefende spier van vorm verandert.

Wie uitspraken over oorzakelijkheid wil doen, moet een nulmeting van de breinen uitvoeren, vóór de eerste beluistering van muziek. Vooralsnog zeggen in de hersenen gevonden verschillen net zoveel over oorzakelijkheid als kippenvel over muziek.

Bronnen:
bit.ly/3w3Y3GG
bit.ly/3zcw5KD