Wat is een koor?

Wat is een koor?

Een koor bestaat uit een groep mensen die samen zingen. De grootte varieert van ca. zestien zangers (een kamerkoor) tot tientallen of zelfs honderden zangers. Een zangroep met minder dan 12 mensen wordt als 'ensemble' aangeduid. Soms zingen koren met begeleiding van bijvoorbeeld een orkest of piano, en soms zonder (a cappella). Een koor heeft meestal een vaste dirigent of repetitor, maar er zijn uitzonderingen.

Meestal is het koor opgedeeld in vier of meer stemgroepen:

• sopraan (hoge vrouwenstemmen of kinderstemmen)
• alt (lage vrouwenstemmen, kinderstemmen of soms een countertenor­en)
• tenor(hoge mannenstemmen)
• bas (lage mannenstemmen) 

Een koor zingt soms eenstemmig (unisono, iedereen zingt dezelfde melodie op dezelfde toonhoogte), maar vaker heeft iedere stemgroep een eigen melodie en soms een eigen ritme (homofonie of polyfonie). Er bestaan ook 6, 8 of 12-stemmige koorwerken. Solo's worden af en toe ook door koorleden uitgevoerd, maar vaker worden hier externe solisten voor uitgenodigd.

Welke soorten koren bestaan er? 

Er zijn allerlei soorten koren voor allerlei gelegenheden, zowel op professioneel als amateurniveau:

• kamerkoor (zoals het Nederlands Kamerkoor en Cappella Amsterdam)
• groot koor (zoals het Groot Omroepkoor, het Vlaams Radio Koor en het Nederlands Concertkoor)
• oude-muziek-koor (zoals het Amsterdam Baroque Choir, het Monteverdi Choir en The King’s Consort & Choir)
• kerkkoor of cantorij 
• kathedraalkoor (zoals het Choir of King’s College, Cambridge)
• operakoor (zoals het Koor van de Nationale Opera)
• operettekoor 
• toneelkoor (bijvoorbeeld in Griekse en Romeinse tragedies)
• jongenskoor (zoals het Kampen Boys Choir)
• kinder- of jeugdkoor (het Nationaal Kinderkoor en he Nationaal Jeugdkoor)
• vrouwenkoor (zoals het Nationaal Vrouwen Jeugdkoor)
• mannenkoor 
• gemend koor (naam voor een koor dat uit mannen en vrouwen bestaat)
• gelegenheidskoor(bijvoorbeeld bij feesten en partijen)
• shantykoor (van oorsprong een zeemanskoor)

Wanneer ontstond het koor?

Samenzang is al duizenden jaren oud; misschien is het wel een van de eerste manieren waarop mensen samen muziek maakten. In Griekse tragedies van ca. 500 v.C. kreeg het koor (choros) een fundamentele rol: zo'n toneelkoor vertolkte vaak de rol van 'middelmatigheid', 'de mening van de burgers'. Zo'n Grieks koor bestond waarschijnlijk uit twintig tot zestig leden, en het was gebruikelijk dat het koor de tekst met choreografische bewegingen ondersteunde. 

Hoe ontwikkelde het koor zich?

In talloze religieuze niches speelt samenzang al voor het jaar 0 een grote rol. Ook in de joodse en vroeg-christelijke traditie, waar vanaf het begin van de jaartelling een gemeentezang ingeburgerd raakt. Het gregoriaans − een rond 800 n.C. vastgelegde collectie kerkgezangen − maakte deze traditie van samenzang in kloosters en kerken nog belangrijker. De uitvinding van muzieknotatie zorgde dat de verschillende versies van gezangen tussen kloosters afnamen, en maakte ruimte voor meerstemmige samenzang, zowel in het christendom als in de volkscultuur. 

De eerste voorbeelden van meerstemmige koorzang worden gevonden bij de Franse componist Perotinus Magnus (ca. 1160-1230) en zijn leermeester Leoninus. Zij waren verantwoordelijk voor de muziek in de Notre Dame en worden gezien als grondleggers van de polyfonie en het motet.

Vroeger componisten van complete meerstemmige missen en meerstemmige wereldlijke muziek (vanaf ca. 1400) zijn Guillaume Dufay, Johannes Ockeghem en Josquin Desprez. Ook aan de hoven wordt meerstemmige koormuziek geïntroduceerd. Zo worden de feestbanketten van de rijke Italiaanse familie de' Medici vanaf de vijftiende eeuw opgeluisterd door koormuziek.

Wanneer ontstond instrumentale begeleiding?

Vanaf de zeventiende eeuw is het gebruikelijk om een koorwerk te laten begeleiden door een aantal musici of een orkestje. Voordat ze een eigen partij toegewezen kregen speelden musici soms al wel de melodieën van het koor mee. De ontwikkeling van orkestbegeleiding baant de weg voor oratoria, opera’s en cantates, waarin het koor, instrumentalisten en solisten allen een rol hebben. 

Sindsdien is het koor zowel binnen de kerk als buiten de kerk een van de populairste vormen van muziekmaken. In Nederland alleen al zijn zo’n miljoen mensen lid van een koor. Deze koren komen voort uit allerlei tradities, kerkelijk zijn nietin de kerkelijke of klassieke traditie: shantykoren komen bijvoorbeeld voort uit de zeemanscultuur.

Koren worden vaak ingezet bij speciale gelegenheden, zoals huwelijken, ceremonies en begrafenissen. Ook worden er op concertpodia regelmatig koren geprogrammeerd.