Mayte Martín: Flamenco zonder masker

Romeinen, Arabieren, zigeuners met ­India­se roots, joden: kleur- en talrijk waren de verschillende volken die bijdroegen aan de cultuur van Andalusië. In de loop van de negentiende eeuw ontstond vanuit die smeltkroes de flamenco, de zang- en dansstijl die zich tot op de dag van vandaag handhaaft én ontwikkelt.

Een belangrijke vertegenwoordigster van het genre is Mayte Martín, cantaora, gitariste en componiste. Samen met het Concertgebouworkest en danseres Vanesa Aibar vertolkt ze Manuel de Falla’s El amor brujo. De betekenis van Martín als componist is te horen in haar vertolking van twee eigen werken, Acaríciame por dentro en No me maltrates la vida.

Hoe ziet de cantaora haar vak, wat is de ware ziel van de flamenco en hoe is het gesteld met de dans binnen de flamencocultuur? Een pleidooi voor de puurheid.

Voorouders

Mayte Martín: ‘De ziel van de flamenco is gemaakt van nobel materiaal. Ze is diepgaand, eenvoudig en nederig, en kan niet doorgegeven worden zonder die waarden.

Daarom moet degene die de flamenco vertolkt een diep respect hebben voor de “voorouders”, voor het verleden, en begrijpen dat we niets meer of minder zijn dan een vervoermiddel dat het verleden met het heden verbindt; dat we niet superieur zijn maar bevoorrecht en dat het ego slechts een hindernis is die ons belet te zien wat werkelijk van belang is.’

‘Dat flamenco als kunstvorm bij mij past, zegt over mij dat ik een oprecht en respectvol mens ben, en dat ik al mijn gevoel, al mijn creativiteit ten dienste stel van het redden en actualiseren van de grote composities die anderen gemaakt hebben.

Ik dien als brug tussen verleden en heden en dat is een van de mooiste dingen die een mens kunnen overkomen. Iemand die de muziek werkelijk liefheeft, heeft geen ego; hij is dankbaar verkozen te zijn en aanvaardt zijn verantwoordelijkheid met respect en nederigheid.’

‘Andalusië is de wieg van de flamenco, omdat daar de ruwe emotionele en muzikale materie die flamenco heet, ontstond; maar om dit ruwe materiaal te veranderen in een muzikaal interessant, stevig en transcendent gegeven, moet het door het filter van een getalenteerd, gevoelig en integer artiest gaan. Die drie voorwaarden hebben niets te maken met geografische ligging.’

Naaktheid

‘Mijn eigen liederen, die ik in Amsterdam uitvoer, laten mijn identiteit van “cantautora” zien, van singer-songwriter, van componist… Ze zijn niet volgens een bepaalde muzikale stijl geschreven, maar omvatten alle ‘­Maytes Martín’, alle gevoelens die muziek bij mij heeft losgemaakt.’

‘Dat ik flamencozangeres ben, gitaar speel én componeer, is geen bewuste keuze geweest. Iedere discipline stelt me in de gelegenheid om andere dingen te ontwikkelen en te communiceren. Ook vult iedere discipline de andere aan. Als flamencozangeres ben ik trouw aan de traditionele composities; mijn vermogen om te componeren geeft me ook het vermogen om een werk te herscheppen met alle respect jegens het origineel. Voor mij is flamencozang architectuur.’

‘In mijn beleving ondergaat de flamencodans dezer dagen een negatieve verandering. De relatie tussen dans en muziek binnen de flamencocultuur is voor mij te gering. In een dansvoorstelling telt vaak alleen het esthetische aspect, het visuele, het plastische; en de muziek staat op een tweede plan. Op dit moment heerst er een absurde mode die een dramaturgie en theatraliteit eist van de flamenco die voor mij volstrekt betekenisloos zijn.