Wat is een mis?
mis
Een mis is een dienst in de katholieke kerk. Al sinds de middeleeuwen schrijven componisten muziek voor, of geïnspireerd op de mis.
Een mis is een 'kerkdienst' in de katholieke kerk. De mis heeft een vaste structuur van gezangen en rituelen op een Latijnse tekst. Tijdens de mis herdenken de katholieken de kruisdood van Jezus met een offermaaltijd van brood en wijn (lichaam en bloed van Jezus). Deze worden tijdens de mis door de priester aan God opgedragen. De muzikale ontwikkeling van de mis had veel invloed op de westerse muziek, en ook later lieten componisten zich door de mis inspireren.
Waaruit bestaat de mis?
De onderdelen van een mis zijn te verdelen in twee groepen: de vaste gezangen (het ordinarium) en de voor speciale gelegenheden wisselende gezangen (het proprium).
Het ordinarium bestaat uit:
- Kyrie ('Heer, ontferm u')
- Gloria ('Eer aan God in de hoge')
- Credo ('Ik geloof'; de geloofsbelijdenis)
- Sanctus ('Heilig, heilig, heilig') met het Hosanna en Benedictus ('Gezegend Hij die komt')
- Agnus Dei ('Lam Gods')
- Ite Missa Est ('Gaat, dit is de wegzending')
Het proprium bestaat uit:
- Introïtus (intocht)
- Graduale (Gregoriaans gezang uit het boek met vaste misgezangen)
- Alleluia (uitroep van vreugde), soms met Sequentia (een gezang voor feestdagen)
- Offertorium (gezang terwijl de priester het brood en de wijn opdraagt)
- Communio (gezang terwijl de priester de hostie uitreikt)
Hoe ontstond de mis?
In de zesde en zevende eeuw zijn er talloze kloosters met eigen zangboeken. Karel de Grote (ca. 747-814) wil dat de liturgie overal in zijn rijk hetzelfde is, en beroept zich daarbij op een legende. Er worden talloze afbeeldingen verspreid met daarop paus Gregorius 'de Grote' die door een duif (de heilige geest) een select aantal gezangen ingefluisterd krijgt, en voilà: de vaste liturgie is geboren. Om de 'gregoriaanse' liturgie te verspreiden wordt er gebruik gemaakt van standaard notenschrift: neumen genaamd.
In de elfde eeuw wordt voor de mis in de Notre Dame in Parijs de eerste meerstemmige muziek geschreven door onder meer Perotinus. Geleidelijk ontwikkelt zich het gebruik om het Gregoriaans als uitganspunt (cantus firmus) te nemen, en daar andere stemmen aan toe te voegen.
De eerste missen worden gecomponeerd door Guillaume de Machaut (ca. 1300-1377), in de vijftiende en zestiende eeuw volgen onder anderen Jacob Obrecht, Johannes Ockeghem, Josquin des Prez en Giovanni Pierluigi da Palestrina. Het componeren van kerkmuziek wordt een belangrijke functie binnen de katholieke kerk.
Waren de eerste miscomposities nog expliciet bedoeld voor gebruik in de kerk, de verschuiving naar uitvoeringen in een concertzaal werd steeds onontkoombaarder. Onder de grootste missen van later tijden vinden we Bachs Hohe Messe, Mozarts Krönungsmesse, Beethovens Missa solemnis en werken van Haydn, Schubert, Bruckner, Gounod, Liszt, Rossini, Stravinsky en Berlioz.
Waar komt het woord 'mis' vandaan?
Het woord 'mis' komt van de tekst ‘Ite, missa est’ (‘Gaat, dit is de wegzending’). Met die woorden besluit de priester in de rooms-katholieke liturgie de eredienst.
Een mis is een 'kerkdienst' in de katholieke kerk. De mis heeft een vaste structuur van gezangen en rituelen op een Latijnse tekst. Tijdens de mis herdenken de katholieken de kruisdood van Jezus met een offermaaltijd van brood en wijn (lichaam en bloed van Jezus). Deze worden tijdens de mis door de priester aan God opgedragen. De muzikale ontwikkeling van de mis had veel invloed op de westerse muziek, en ook later lieten componisten zich door de mis inspireren.
Waaruit bestaat de mis?
De onderdelen van een mis zijn te verdelen in twee groepen: de vaste gezangen (het ordinarium) en de voor speciale gelegenheden wisselende gezangen (het proprium).
Het ordinarium bestaat uit:
- Kyrie ('Heer, ontferm u')
- Gloria ('Eer aan God in de hoge')
- Credo ('Ik geloof'; de geloofsbelijdenis)
- Sanctus ('Heilig, heilig, heilig') met het Hosanna en Benedictus ('Gezegend Hij die komt')
- Agnus Dei ('Lam Gods')
- Ite Missa Est ('Gaat, dit is de wegzending')
Het proprium bestaat uit:
- Introïtus (intocht)
- Graduale (Gregoriaans gezang uit het boek met vaste misgezangen)
- Alleluia (uitroep van vreugde), soms met Sequentia (een gezang voor feestdagen)
- Offertorium (gezang terwijl de priester het brood en de wijn opdraagt)
- Communio (gezang terwijl de priester de hostie uitreikt)
Hoe ontstond de mis?
In de zesde en zevende eeuw zijn er talloze kloosters met eigen zangboeken. Karel de Grote (ca. 747-814) wil dat de liturgie overal in zijn rijk hetzelfde is, en beroept zich daarbij op een legende. Er worden talloze afbeeldingen verspreid met daarop paus Gregorius 'de Grote' die door een duif (de heilige geest) een select aantal gezangen ingefluisterd krijgt, en voilà: de vaste liturgie is geboren. Om de 'gregoriaanse' liturgie te verspreiden wordt er gebruik gemaakt van standaard notenschrift: neumen genaamd.
In de elfde eeuw wordt voor de mis in de Notre Dame in Parijs de eerste meerstemmige muziek geschreven door onder meer Perotinus. Geleidelijk ontwikkelt zich het gebruik om het Gregoriaans als uitganspunt (cantus firmus) te nemen, en daar andere stemmen aan toe te voegen.
De eerste missen worden gecomponeerd door Guillaume de Machaut (ca. 1300-1377), in de vijftiende en zestiende eeuw volgen onder anderen Jacob Obrecht, Johannes Ockeghem, Josquin des Prez en Giovanni Pierluigi da Palestrina. Het componeren van kerkmuziek wordt een belangrijke functie binnen de katholieke kerk.
Waren de eerste miscomposities nog expliciet bedoeld voor gebruik in de kerk, de verschuiving naar uitvoeringen in een concertzaal werd steeds onontkoombaarder. Onder de grootste missen van later tijden vinden we Bachs Hohe Messe, Mozarts Krönungsmesse, Beethovens Missa solemnis en werken van Haydn, Schubert, Bruckner, Gounod, Liszt, Rossini, Stravinsky en Berlioz.
Waar komt het woord 'mis' vandaan?
Het woord 'mis' komt van de tekst ‘Ite, missa est’ (‘Gaat, dit is de wegzending’). Met die woorden besluit de priester in de rooms-katholieke liturgie de eredienst.