Mozart en zijn spreeuw

Mozart van Wolfgang Hildesheimer (1916-1991) is een uitzonderlijke componistenbiografie. De in Hamburg geboren Hildesheimer sloeg in 1933 op de vlucht voor de nazi’s. In Engeland voltooide hij zijn middelbare school, volgde een opleiding aan de Kunstacademie en in Mandaatgebied Palestina leerde hij voor timmerman. Na de oorlog werkte hij als tolk en griffier tijdens het Neurenberg-tribunaal. Hij ontpopte zich vervolgens tot een veelzijdig man: kunstenaar, vertaler, romancier en biograaf.
Wat zijn Mozart-biografie uit 1977 nog steeds de moeite waard maakt, is het feit dat Hildesheimer weliswaar het hele leven van Mozart vertelt, maar dit nooit op schoolse wijze doet. Grofweg volgt hij de chronologie, maar voortdurend neemt hij de tijd voor essayistische bespiegelingen, over bijvoorbeeld Mozarts spreeuw Star, drie jaar lang zijn huisdier en aan wie de componist een aandoenlijk afscheidsvers wijdde.
Hildesheimer is een van de eersten die ons Mozart toonde zoals hij werkelijk was, dus met overvloedige poep- en piesgrappen en al. Zo beschrijft hij hoe Mozart als hij zich verveelde gerust een ongevraagde bijdrage leverde aan het dagboek dat zijn zus Nannerl bijhield. Haar droge, brave proza leukte hij op met menig absurditeit (alsof er een maand bestaat met 82 dagen) en schunnigheid, die hij opschreef alsof zij aan het woord was: ‘…de 82ste half negens floepte me er van achterens een uit in de kerk. Om 1/4 over negens floepte me er van achterens een uit, bij de Mayers.’

In de inleiding kondigt Hildesheimer aan dat hij ‘de melodie’ van Mozarts leven als uitgangspunt neemt, die wordt begeleid door de basso continuo van zijn leven. Hij wil zich niet wagen aan interpretaties van Mozarts beweeg­redenen, maar hij ontkomt er natuurlijk niet aan om zich af te vragen waarom Mozart bepaalde dingen deed zoals hij ze deed.
Toch blijft Hildesheimer vaak prettig nuchter. Zo concludeert hij dat het verhaal van de op zijn sterfbed nog aan zijn onvoltooide Requiem werkende Mozart waarschijnlijk een door diens vrouw in het leven geroepen mythe is. Het bestuderen van de overgeleverde partituur leidt tot de conclusie dat Mozarts hand nergens heeft gebeefd: ‘Stellig is geen enkele noot in liggende houding geschreven.’ Over het uit twee bladen bestaande manuscript van het schitterende Ave verum corpus: ‘Robuust geschreven, zonder enige correctie, het werk van misschien net een uur’ en: ‘misschien heeft hij het nadat het eenmaal op papier stond meteen vergeten.’

Gelukkig blijft Mozart ook bij Hildes­heimer een raadsel, maar je hebt toch het idee dat je ‘misschien wel het grootste genie uit de ons bekende geschiedenis van de mensheid’ beter hebt leren kennen.