Wat is een ney?
ney
Ney (of nāy) is een verzamelterm voor verschillende variaties van een rieten fluit uit de Arabische en Midden-Oosterse wereld.
Waarom zijn er verschillende ney-fluiten?
De eerst vorm van deze fluit werd waarschijnlijk al in de 3e eeuw voor Christus bespeeld in Egypte. Sindsdien heeft de ney (in oud Perzisch letterlijk: ‘riet’) zich alle kanten op verspreid, zowel richting Marokko als helemaal naar Klein-Azië.
In elk gebied kreeg het instrument een eigen vorm, en betekenis en plaats in de muzikale cultuur. Zo varieert bijvoorbeeld de lengte, de versiering en de speelwijze. Ondanks de verschillen wordt de klank van een neyfluit vaak omschreven als bezield en weeklagend.
Waarom zijn er verschillende ney-fluiten?
De eerst vorm van deze fluit werd waarschijnlijk al in de 3e eeuw voor Christus bespeeld in Egypte. Sindsdien heeft de ney (in oud Perzisch letterlijk: ‘riet’) zich alle kanten op verspreid, zowel richting Marokko als helemaal naar Klein-Azië.
In elk gebied kreeg het instrument een eigen vorm, en betekenis en plaats in de muzikale cultuur. Zo varieert bijvoorbeeld de lengte, de versiering en de speelwijze. Ondanks de verschillen wordt de klank van een neyfluit vaak omschreven als bezield en weeklagend.
-
Schilderij van een Ney
In het Hasht Behesht-paleis in de Iraanse stad Isfahan, 1669
Schilderij van een Ney
In het Hasht Behesht-paleis in de Iraanse stad Isfahan, 1669
-
Schilderij van een Ney
In het Hasht Behesht-paleis in de Iraanse stad Isfahan, 1669
Schilderij van een Ney
In het Hasht Behesht-paleis in de Iraanse stad Isfahan, 1669
Over het algemeen is een klassieke ney:
- Gemaakt van Pijlriet
- Ongeveer tussen 30 en 80 cm lang (afhankelijk van de Arabische toonsoort)
- Voorzien van zeven gaten: zes voor de vingers, één voor de duim
- Door een geoefend speler over ongeveer drie octaven te bespelen
- Een van de basisinstrumenten van het klassieke Arabische Tahkt ensemble
Hoe bespeel je een ney?
Het vergt wat techniek om een toon te produceren op een instrument dat in feite weinig meer is dan een holle buis; de ney heeft geen kopstuk dat klank produceert en ook geen mondstuk om de lippen dat werk te laten doen.
Iraanse neyspelers zijn duidelijk te herkennen; zij plaatsen de fluit niet tegen de lippen, maar tussen de bovenste voortanden
Een toon ontstaat door aan de top lucht te blazen direct op de scherpe rand. Neyspelers houden het instrument daarom altijd een beetje schuin opzij tegen de lippen aan. Alleen Iraanse neyspelers zijn duidelijk te herkennen aan een andere speelwijze. Zij plaatsen de fluit niet tegen de lippen, maar tussen de bovenste voortanden. Dat maakt het spelen nog moeilijker, maar zorgt wel voor een sterkere klank.
Voorbeelden
Over het algemeen is een klassieke ney:
- Gemaakt van Pijlriet
- Ongeveer tussen 30 en 80 cm lang (afhankelijk van de Arabische toonsoort)
- Voorzien van zeven gaten: zes voor de vingers, één voor de duim
- Door een geoefend speler over ongeveer drie octaven te bespelen
- Een van de basisinstrumenten van het klassieke Arabische Tahkt ensemble
Hoe bespeel je een ney?
Het vergt wat techniek om een toon te produceren op een instrument dat in feite weinig meer is dan een holle buis; de ney heeft geen kopstuk dat klank produceert en ook geen mondstuk om de lippen dat werk te laten doen.
Iraanse neyspelers zijn duidelijk te herkennen; zij plaatsen de fluit niet tegen de lippen, maar tussen de bovenste voortanden
Een toon ontstaat door aan de top lucht te blazen direct op de scherpe rand. Neyspelers houden het instrument daarom altijd een beetje schuin opzij tegen de lippen aan. Alleen Iraanse neyspelers zijn duidelijk te herkennen aan een andere speelwijze. Zij plaatsen de fluit niet tegen de lippen, maar tussen de bovenste voortanden. Dat maakt het spelen nog moeilijker, maar zorgt wel voor een sterkere klank.