Wat is een notenbalk?

Wat is een notenbalk?

Zoals we het alfabet hebben om taal op schrift te stellen, zo maken de notenbalk en noten het mogelijk om muziek op te schrijven. Een balk bestaat uit vijf lijnen, noten kunnen tussen de lijnen of dwars door de lijnen genoteerd worden. Hoe hoger de noot in de balk, hoe hoger de toon klinkt.

Hoe kun je aan één notenbalk genoeg hebben?

Op een piano zitten 88 verschillende toetsen met elk een eigen toonhoogte. Hoe kun je dan aan vijf lijnen genoeg hebben om al die tonen te noteren? Daarvoor heb je sleutels nodig. Een sleutel vooraan de notenbalk bepaalt hoe hoog of laag een noot precies klinkt, 

De F-sleutel is voor de lage tonen, de G-sleutel voor de hoge tonen. De C-sleutel wordt gebruikt voor instrumenten die het middenregister bespelen. Daarnaast kun je een noot op de balk met een halve toon verlagen of verhogen met een speciaal voorteken voor de noot, een mol of kruis. En tenslotte kun je het bereik van de notenbalk vergroten door hulplijntjes onder en boven de balk toe te voegen.

Hoe ontstond de notenbalk?

Tot de tiende eeuw werd muziek vooral op het gehoor doorgegeven. Totdat in het uitgestrekte Karolingische rijk de politieke en religieuze wens ontstond om meer eenheid te smeden. De kerkgezangen in het noorden klonken heel anders dan die in het zuiden. Om de monniken meer houvast te geven, werden krabbeltjes boven de lettergrepen gezet (neumen) die aangaven of de melodie omhoog of omlaag moest gaan. Later werd er een lijn getrokken door de neumen, zodat ook duidelijk was hoeveel omhoog of omlaag.

De Benedictijner monnik Guido van Arezzo (ca. 991 – na 1033) wordt beschouwd als de grondlegger van ons moderne muziekschrift. Een systeem met vier lijnen veroverde vanuit het zuiden heel Europa. In Gregoriaanse gezangen wordt deze kwadraatnotatie nog steeds gebruikt. De moderne notenbalk met vijf lijnen is hieruit ontstaan en al honderden jaren de standaard.