‘Prokofjev kan toveren met thema's’

Daniil Trifonov is geboren in Nizjni-Novgorod, heeft gestudeerd in Moskou en Cleveland en reist de hele wereld rond vanuit zijn thuisbasis in New York. Voor het eerst gaat hij de samenwerking aan met het Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van Daniele Gatti.

Het Concertgebouw ken je al, maar wat verwacht je van je eerste samenwerking met het Koninklijk ­Concertgebouworkest?
‘Ik kijk er nu al naar uit om met dit legendarische orkest te kunnen samenwerken. Daniele Gatti heb ik ooit tijdens de indrukwekkende uitvoering van Mahlers ­Achtste symfonie in Edinburgh meegemaakt. Ik ben blij dat ik nu zelf de kans krijg om met ­maestro Gatti en het Concertgebouworkest op het podium van de historische Grote Zaal van Het Concertgebouw te staan.’

En waarom Prokofjevs Derde pianoconcert als debuut? 
‘Voor mij is Prokofjev een geweldige melodicus, een van de grootste uit de twintigste eeuw. Hoewel hij in zijn vroege werken steeds voor avant-gardistische middelen koos, was hij altijd een meester in het bedenken van pakkende thema’s. Ik ken geen andere componist van zijn generatie die zo gemakkelijk een thema tevoorschijn kon toveren dat voor altijd in je geheugen gegrift blijft. 

'Prokofjev hield helemaal niet van variaties, maar hier componeert hij ineens een hele reeks'

Zijn Derde pianoconcert zit vol mooie momenten en interessante details die misschien niet meteen in het oog springen. Zoals de verwantschap met Prokofjevs jeugdcompositie Het lelijke eendje. Dit opus 14 voor zang en piano is gebaseerd op het sprookje van Hans Christiaan Andersen. Ik moet er altijd aan denken bij die ‘hoekige’ motieven, overdreven ‘lompe’ passages en loopjes in dit concert. Ook de harmonieën en de sfeer in deze twee zo verschillende composities komen aardig overeen.’

‘Je kunt ook verwijzingen naar Prokofjevs balletmuziek vinden, maar het meest opmerkelijke aan dit concert vind ik het tweede deel. Het is namelijk geschreven als gavotte met variaties, wat absoluut ongebruikelijk is voor de componist. Hij richtte zich vaker op klassieke vormen, maar schreef nooit variaties, daar hield hij niet van. En hier componeerde hij ineens een hele reeks, wat het Derde pianoconcert meteen uniek en op z’n Prokofjevs eigenwijs maakt.’

Welke Prokofjev spreekt je het meest aan, de jonge hemelbestormer of de componist in zijn latere jaren?
‘Ik denk dat ik alles van Prokofjev even graag speel. Al zijn vijf pianoconcerten zijn uniek, met hun eigen gezicht en eigen stijl. Ook de sonates behoren tot mijn favorieten. Ik studeer nu de Achtste sonate en raak steeds meer in de ban van dit meeslepende stuk.

'Zonder nieuw repertoire kun je je als pianist niet verder ontwikkelen’

De jonge Prokofjev was inderdaad een hemelbestormer, maar zijn ontwikkeling als componist werd mede bepaald door zijn eeuwige wedijver met Igor Stravinsky. De twee probeerden elkaar in alles te overtreffen. De muziek van Prokofjev uit de jaren 1910-15 werd sterk beïnvloed door Stravinsky, met name Le sacre du printemps. En andersom, toen Prokofjev zich met de Klassieke symfonie tot het neoclassicisme bekeerde, volgde Stravinsky hem meteen. De invloed van deze muzikale tweestrijd was gelukkig alleen maar positief voor de twintigste-eeuwse muziek en de muzikale stijlgeschiedenis.’

Franz Liszt deed in zijn jeugd ook nogal wat stof opwaaien in de pianomuziek. Hoe denk je over hem?
‘Liszt is van onschatbare waarde geweest voor de ontwikkeling van de piano en het pianorepertoire. Voor elke pianist is het een verrijking om zijn werken te spelen. Ik kan me goed in zijn programmatische muziek vinden, en verdiep me graag in de dramaturgie van zijn stukken, zoals die op mijn cd Transcendental Etudes.’

‘Hij maakt van zijn pianomuziek een symbiose van kunsten, wat de dramaturgische taal van de piano ontzettend heeft verrijkt. Hij geeft overal een verwijzing naar een schilderij, een gedicht of een historische gebeurtenis. Het is fascinerend om zijn kunstwereld te betreden.’

Je componeert zelf ook graag.
‘Als ik tijd heb wel. Ik ben op dit moment met diverse projecten bezig, waaronder een pianokwintet dat bijna klaar is. De ­première wordt eind mei door Gidon Kremer en zijn Kremerata Baltica in Denemarken en Duitsland gespeeld.’

Geen makkelijke opgave, studeren, spelen en componeren. Hoe verdeel je je tijd?
‘Ik ben al jaren onderweg, en leer nog steeds mijn tijd zo effectief mogelijk te verdelen. Ik merk wel dat ik nu meer behoefte heb om thuis te zijn om daar rustig te kunnen componeren en nieuw repertoire in te studeren. Ik kan het ook tijdens de tournees doen, maar thuis voelt het toch vertrouwder en beter. Zonder nieuw repertoire kun je je als pianist niet verder ontwikkelen.’