Opera vermist (1): het verboden archief

Deze eerste column over mijn zoektocht naar Monteverdi’s Arianna schrijf ik in de woning van Veniero Rizzardi, de Venetiaanse musicoloog die het zoekgeraakte Requiem van Bruno Maderna vond. Het is augustus en ik verblijf er een poos. De woning ligt tegenover het Palazzo Albrizzi. In de tuin van dat gebouw stond het eerste operahuis ter wereld, het Teatro San Cassiano, met een privé-ingang voor de familie Albrizzi.

Vanuit Rizzardi’s huis heb ik zicht op de rechtse hoekkamer van de eerste verdieping van het palazzo. Daar bevindt zich het archief, dat nog nooit door een onderzoeker is betreden. Sinds 2012 probeer ik er binnen te geraken, tevergeefs. Ik ga er niet vanuit dat ik in het archief de partituur van Arianna zou vinden, maar hoop wel op aanwijzingen. En ik verwacht bijvangst – vinden wat je niet zoekt, is een van de spannende aspecten van dit speurwerk. In een ander vertrek van het gebouw vond ik bijvoorbeeld een rondslingerende brief van Verdi. Dan kan het archief een paradijs zijn. Vier eeuwen lang waren grote namen uit verschillende kunstdisciplines bij de Albrizzi’s kind aan huis.

Ik betrap mezelf erop een gevangenisstraf ervoor over te hebben om Arianna te vinden.

Rizzardi heeft een uitstekende verstandhouding met deze adellijke familie, van wie hij zijn woning huurt. De in 2013 overleden Albrizzi senior was componist en schrijver, en Rizzardi heeft ervoor gezorgd dat zijn muzikale en intellectuele nalatenschap werd opgenomen in de Fondazione Cini. Sindsdien is al het geschreven werk van baron Ernesto Rubin de Cervin Albrizzi in het beroemde archief te vinden. Die verstandhouding – en mijn vriendschap met Rizzardi – zouden waarschijnlijk veranderen als ik aan mijn verlangen zou toegeven om in het archief van het Palazzo Albrizzi in te breken. Toch is dat een terugkerend idee in mijn normaliter wetsgetrouwe brein. Op het hoogtepunt van de pandemie, toen een strenge avondklok gold, woonde ik in Venetië. Ik mocht echter wel naar buiten om veldopnames van de door toeristen verlaten stad te maken. Kerstavond leek mij het ideale moment voor een inbraak.

Ook deze tijd, hartje zomer, lijkt geschikt. De Albrizzi’s zijn waarschijnlijk de stad uit, de Campiello Albrizzi is relatief rustig en ik heb de tijd en de gelegenheid om het dagritme van de aanwonende Venetianen te bestuderen. Het raam van het archief laat zich eenvoudig forceren en omdat het gebouw onlangs in de steigers is gezet kan ik verdekt te werk gaan. Een collega-onderzoeker bij het Deutsche Studienzentrum in Venedig, die zich bezighoudt met vertalingen van operalibretto’s, heeft assistentie aangeboden.

Ik betrap mezelf erop een gevangenisstraf ervoor over te hebben om Arianna te vinden. Is er verschil met de inbreker die op zoek is naar geld voor een Ferrari? Het enige verschil is dat ik het niet doe. Waar de opera compassie oproept voor de onbetrouwbaarheid van Teseo en het slachtofferschap van Arianna, kweekt de zoektocht naar de partituur begrip voor de onderwereld...