Schumanns katers

Het werk van grote kunstenaars wordt graag bezien vanuit hun tragische levenseinde: het afgesneden oor van Van Gogh en diens zelfmoord, de doodzieke Mozart die op zijn sterfbed het Requiem componeert, Robert Schumann die zijn laatste jaren doorbrengt in een inrichting.
In zijn in 2007 verschenen biografie Robert Schumann, Life and Death of a Musician probeert John Worthen de componist juist vanuit het verleden te benaderen en Schumanns leven niet te bezien vanuit de doem van de waanzin waarmee het eindigde.

Volgens Worthen had Schumann een gelukkige jeugd. Als jongeling zat hij graag in het café en hield van mooie of in ieder geval gewillige vrouwen. Trouw noteerde hij elke hij elke ochtend in zijn dagboek hoe de kater voelde die hij had overgehouden aan het drinkgelag van de vorige avond: ‘levendig’, ‘absoluut’, ‘episch’, ‘vreselijk’, ‘geweldig’, ‘angstaanjagend’, tot en met ‘de ergste kater van mijn leven’ en ‘alsof ik dood ben’.

Soms leest deze biografie als een roman van Jane Austen, bijvoorbeeld als Worthen schrijft over de manier waarop Robert Schumann zijn latere geliefde ontmoet. Het achttienjarige pianotalent meldt zich in Leipzig bij Friedrich Wieck, een leraar die in hoog in aanzien staat en die bezig is van zijn eigen dochter Clara, op dat moment nog maar acht jaar oud, een groot virtuoze te maken.
Aanvankelijk gaan Robert en Clara met elkaar om als een pesterige grote broer en het kleine zusje, maar gaandeweg krijgen ze warmere gevoelens voor elkaar, zeer tegen de zin van vader ­Friedrich. Uiteindelijk wordt het pleit na een jarenlange strijd door de rechter beslecht en kunnen Robert en Clara trouwen. Zij is dan al lang zijn muze en de beste interpretator van zijn vaak duivels moeilijke stukken. Wieck kan niet anders dan zich neerleggen bij het huwelijk en moet op de koop toe drie weken het gevang in wegens laster.
Clara was dus de klavierleeuwin geworden die haar vader van haar wilde maken, maar Robert sloeg noodgedwongen een andere weg in: hij blesseerde zijn middelvinger. Hij maakte een ontmoedigende ronde langs artsen en kwakzalvers, die zijn probleem waarschijnlijk alleen maar groter maakten. Op doktersadvies ging hij ’s ochtends vroeg naar het slachthuis om daar zijn gepijnigde vinger in het nog warme ingewand van zojuist gedode dieren te steken. Dat hielp vreemd genoeg niet, maar Schumanns weigerende vinger zorgde er wel voor dat hij afzag van een carrière als concertpianist en zich stortte op het componeren van stukken die door Clara werden vertolkt. Clara componeerde zelf ook een bescheiden oeuvre bij elkaar, dat de laatste jaren steeds meer in de belangstelling staat.

Uiteindelijk zou Robert ‘krankzinnig’ worden, vermoedelijk als gevolg van een syfilisbesmetting uit zijn jonge, gelukkige jaren. Clara zou hem veertig jaar overleven en zich blijven inzetten voor zijn werk.