Vocaal voorvechtster Julia Bullock

Julia Bullocks recital op 21 maart in de Kleine Zaal lijkt op het eerste gezicht een bonte verzameling van li­ederen en songs, maar blijkt een verhaal met rode draden en ontelbare kleine linkjes. ‘Ik hoop dat luisteraars verrast zullen zijn door de verbanden tussen de teksten en de onderwerpen die ik belicht. In de loop van de avond wordt alles duidelijk.’

Ze begint traditioneel met liederen van Franz Schubert en Hugo Wolf. ‘Ik leerde deze componisten aan het eind van mijn middelbareschooltijd kennen, en via mijn conservatoriumdocent Carol Webber, die kortgeleden overleed’, vertelt de sopraan. ‘Via het liedrepertoire werd ik verliefd op de westerse klassieke muziek. De enige Wolf die ik kende uit mijn jeugd was die van Peter en de wolf. Carol spoorde mij aan om me te verdiepen in liederen en componisten en verantwoordelijkheid te nemen voor het repertoire dat ik wil zingen.’

Een rode draad in Bullocks programma is het gebrek aan erkenning en daardoor het vergeten van de bijdrage van vrouwen in de muziek. ‘De tekst van Schuberts Suleika werd bijvoorbeeld lang toegeschreven aan Goethe, maar inmiddels weten we dat zijn vertrouwelinge Marianne von Willemer dit gedicht schreef. Dat vond ik een onthulling, iets om te delen met mijn publiek.’

Onrecht

Zo’n vrouw die ook niet vergeten mag worden is de Amerikaanse singer-songwriter Connie Converse. ‘Ik ontdekte haar een paar jaar geleden toen ik met een vriend favoriete muziek uitwisselde’, vertelt Bullock. ‘Het was al ver na middernacht toen hij haar album How Sad, how Lovely opzette. Het deed me meteen aan Schubert denken, echt!

Ik vroeg Jeremy Siskind, een vriend uit mijn conservatoriumtijd, om een arrangement van haar song One by One te maken en daarbij Schubert in het achterhoofd te houden. Ik wilde het graag als toegift zingen. Midden in de pandemie heb ik samen met mijn man Christian Reif een opname gemaakt met mijn telefoon en die online gezet. Toen nam iemand die aan een biografie over Converse werkt contact met mij op. Het blijkt dat ze na deze songs, waarbij ze zichzelf op gitaar begeleidde, liederen met pianobegeleiding is gaan schrijven en zelfs plannen had voor een opera. Toen wist ik zeker dat deze muziek in de concertzaal thuishoort.’

Veelzijdigheid is een kwaliteit die steeds terugkomt in het werk van Bullocks favoriete componisten. ‘Een componist als Kurt Weill deinsde er niet voor terug om inspiratie uit allerlei hoeken in zijn muziek te verwerken, van populair muziektheater tot kunstlied. Zijn bijtende humor viel me meteen op. Wow. Wie lange noch?, over een gebroken hart, had oorspronkelijk de sfeer van een soort Frans chanson, maar toen hij in de Tweede Wereldoorlog – inmiddels gevlucht naar de VS – de kans kreeg om één lied te laten horen over de radio, greep hij met dit lied de kans om een bericht aan het Duitse volk te sturen.

‘Nina Simone inspireert mij enorm. Sommige van haar riffs doen mij erg aan Bach denken, ongelooflijk’

Het is na tachtig jaar nog steeds actueel, Weill wist perfect hoe je een persoonlijk statement kon vertalen naar een universeel gevoel. In zijn hilarische lied The Princess of Pure Delight gaat het nu eens niet over een sprookjesprinses die alleen maar de rol van trofee heeft. Weill stelt misogynie – misschien onbewust – met veel humor aan de kaak. Echt, hoe vaak moeten we het hier nog over hebben, het onrecht dat vrouwen is aangedaan. Dan is het fijn dat het ook op een lichtere toon kan.’

Moed

‘Luciano Berio is al net zo veelzijdig, met zijn Quattro canzoni populari eerde hij de belcantotraditie. Het combineren van deze miniaturen met Gioacchino Rossini is echt cool, ik zou graag meer Italiaanse muziek zingen.’

Met She Is Asleep van John Cage heeft Bullock veel vrijheid in de interpretatie. ‘Dat element van improvisatie, zelfbeschikking geven aan de uitvoerder, is ook heel belangrijk in de geschiedenis van Black American music. Ik kom zelf uit St. Louis en wilde me verdiepen in de blues. Ik heb veel muziek van zwarte vrouwen geluisterd en ontdekte dat ze niet alleen de blues zongen, maar ook verantwoordelijk waren voor het schrijven van de songs en het verder ontwikkelen van deze kunstvorm. Dat bracht me ertoe om verder te zoeken naar materiaal geschreven door vrouwen van wie de naam vergeten was of die alleen bekend waren als uitvoerend ­artiest.

Nina Simone inspireert mij enorm. Sommige van haar riffs doen mij erg aan Johann Sebastian Bach denken, ongelooflijk. Zonder dat ik het wist was ik verliefd geworden op songs die ze zelf gecomponeerd had. Het heeft lang geduurd voordat ik de moed bij elkaar geraapt had om ze zelf te gaan zingen.’

In haar zoektocht ontdekte Bullock ook Lovie Austin, die samen met Alberta Hunter Downhearted Blues schreef, waarmee ze de carrière van Bessie Smith lanceerden. Jeremy Siskind maakte van Austins Frog Tongue Stomp een eerbetoon. Ook voor het arrangement van de hymne uit de burgerrechtenbeweging I Wish I Knew how It Would Feel to Be Free tekende Siskind. ‘We gaan als mensen steeds terug naar dezelfde the­ma’s, we worstelen met dezelfde dingen en dat blijft zo totdat ze opgelost zijn. Kunstenaars zullen steeds terugkomen op deze onderwerpen. Dat laat dit programma wel zien. Bovendien, het is gewoon geweldige muziek, daar komt het toch altijd gewoon op neer’, besluit Bullock.