De emancipatie van de altviool als solo-instrument kwam relatief laat op gang. Waar de viool kan putten uit een enorm repertoire door de eeuwen heen, moet de altviool het vooral hebben van de twintigste eeuw. Tabea Zimmermann is een belangrijk ambassadeur voor het instrument en laat in dit recital horen dat muziek die oorspronkelijk voor andere instrumenten werd geschreven op de altviool misschien wel nog beter tot haar recht komt.

In 1823 werd in Wenen een nieuw instrument geïntroduceerd dat het midden hield tussen een gitaar en een cello. Het instrument – tussen de knieën met een strijkstok bespeeld – was bedoeld als een moderne opvolger van de viola da gamba. Franz Schubert componeerde er een jaar later een sonate voor, in première gebracht door gitarist Vincenz Schuster. Schuberts compositie werd bekend als de Sonate ‘Arpe­ggione’, naar de naam die de Weense bouwer voor zijn nieuwe instrument bedacht. Omdat het instrument zes snaren had (in plaats van vier op de cello), kon je er prachtige gebroken akkoorden (arpeggio’s) op spelen en Schubert maakt dankbaar gebruik van deze eigenschap. Tijdgenoten waren enthousiast over het geluid, dat in de hogere regionen deed denken aan een hobo en in de lagere aan een bassethoo­rn (een lage klarinet). De arpeggione werd echter geen succes, binnen tien jaar was het instrument alweer uit de mode en vergeten. Toen Schuberts compositie in 1871 gedrukt werd, beval de uitgever aan om het werk op een gewone cello of viool te spelen. De muziek is echter – onbedoeld – de altviool op het lijf geschreven.

In 1961 begon de Hongaarse componist György Kurtág muzikale miniaturen te schrijven, vaak opgedragen aan vrienden en musici. Ook voor Tabea Zimmermann schreef hij een heel persoonlijke groet, Eine Blume für Tabea. In totaal componeerde Kurtág 24 van deze aforistische werken, die samen werden uitgegeven onder de titel Signs, Games and Messages. In Nomine – all’ongherese schreef hij in 2001 oorspronkelijk voor althobo, in opdracht van het festival voor nieuwe kamermuziek in het Duitse Witten.

Clara Wieck was niet alleen een begaafd pianist, ook componeerde ze al op jonge leeftijd. Maar toen ze met Robert Schumann trouwde kwam zijn carrière voorop te staan en bovendien kreeg het paar acht kinderen. Toen het gezin in 1853 een huis betrok dat groot genoeg was voor een eigen muziekkamer met vleugel voor Clara, begon ze weer te componeren. Voor de veel jongere huisvriend en vioolvirtuoos Joseph Joachim schreef ze haar Drie romances. Toen Robert kort daarop ziek werd, ondernam ze als pianist uitgebreide concerttournees om het gezin financieel draaiende te houden. Na de dood van Robert maakte ze samen met Joachim een tournee, waarbij ook haar eigen romances op het programma stonden. In 1855 werden de romances uitgegeven en Clara stuurde een exemplaar naar de jonge violist met de aankondiging: ‘Je kunt terecht heel tevreden zijn met wat er aan komt.’ Vermoedelijk doelde ze op de gedrukte opdracht ‘Joseph Joachim freundschaftlichst gewidmet’. Joachim zou de muziek nog vaak uitvoeren, maar Clara stopte na de dood van Robert opnieuw met componeren. In plaats daarvan wijdde ze zich volledig aan het levend houden van de muzikale erfenis van haar man.

In 1890 besloot de Catalaanse componist Isaac Albéniz zich te vestigen in Londen, waar hij als pianist sensationele successen boekte. ­‘Meneer Albéniz zou op zijn wapenschild ‘veni, vidi, vici’ kunnen zetten’, schreef Vanity Fair. Het Londense publiek was weg van het Spaanse temperament in zijn muziek. Hij componeerde er zes ‘albumbladen’ onder de titel España, waarvan de Tango het bekendst zou worden. Op 7 juni 1890 bracht hij de cyclus met groot succes in première. De Argentijnse tango was in die tijd in Europa nog onbekend en het kenmerkende ritme dat Albéniz gebruikt associëren wij nu met de Spaanse habanera, het ritme dat aan de wieg stond van de tango in Buenos A­ires. De altviool voegt een vleugje weemoed toe aan de Spaanse passie.

Als componist was de Braziliaan Heitor Villa-Lobos autodidact, hoewel hij van zijn vader een grondige en zeer strenge klassieke opleiding kreeg. Toen deze jong overleed bracht Villa-Lobos meer tijd op straat door met de choro-muzikanten; hij leerde gitaarspelen en improviseerde met het contrapunt uit zijn klassieke opleiding tijdens jamsessies. Om geld te verdienen voor het gezin speelde hij cello in restaurant- en bioscoop­orkestjes en bracht hij op straat met zijn gitaar serenades. Hij verzamelde tijdens binnenlandse reizen Braziliaanse volksliedjes, raakte bevriend met de Franse componist en generatiegenoot Darius Milhaud en werd een graag geziene gast in de wereld van de moderne muziek. In de Ba­chianas brasileiras – waarvan de Aria (Cantilena) de bekendste is – komen deze twee werelden samen. De altviool zingt het dromerige lied dat oorspronkelijk voor mezzo­sopraan en acht cello’s geschreven werd.

Ook de Spanjaard Manuel de Falla liet zich inspireren door volksmuziek uit verschillende regio’s en net als Albéniz componeerde hij Spaans-georiënteerde muziek terwijl hij in het buitenland verbleef. In Parijs bewerkte hij volksmuziek door er uitgebreide pianopartijen bij te schrijven. ‘De geest is belangrijker dan de letter bij volksmuziek,’ aldus Falla. Hij vond het ritme en de harmonische begeleiding minstens even belangrijk als de melodie. Bij terugkomst in Spanje werd zijn cyclus van zeven liederen in januari 1915 door zarzuela-zangeres Luisa Vela in première gebracht, met groot succes.

Geboren als kind van Italiaanse ouders in Argentinië groeide Astor Piazzolla op in New York, waar hij op zijn bandoneon de muziek van Johann Sebastian Bach leerde spelen.

Piazzolla stond aan de wieg van de wedergeboorte van de tango, onder meer door nieuwe instrumentaties te introduceren

Na zijn compositie­studie bij Alberto Ginastera in Buenos A­ires tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam hij in 1954 naar Parijs om verder te studeren bij Nadia Boulanger. Zij moedigde hem aan om elementen van de Argentijnse tango in zijn composities te verwerken. In Buenos A­ires werd op dat moment nog neergekeken op de volkse tango, terwijl in Parijs sprake was van een ware tangomania. Piazzolla stond open voor het advies van Boulanger en componeerde meer dan driehonderd tango’s. Hij stond aan de wieg van de wedergeboorte van de tango, onder meer door nieuwe instrumentaties te introduceren. Le grand tango schreef hij in 1986 voor Mstislav Rostropovitsj in de – voor tango – bijzondere combinatie van cello en piano.