Toewijding duurt het langst

‘Amsterdams Koninklijk Concertgebouworkest, de Berliner Philharmoniker en de Wiener Philharmoniker behoren tot de beste orkesten ter wereld en ik prijs mezelf gelukkig dat ik elk jaar met alle drie muziek kan uitvoeren. Tegelijkertijd is het een uitdaging en een inspiratie’, vertelt Herbert Blomstedt in A Great Song van Ursula Weigert.

Hij vervolgt: ‘Het Concertgebouworkest werd wereldberoemd door de stevige discipline van zijn tweede chef-dirigent, Willem Mengelberg. Tegenwoordig fascineert het Concertgebouworkest zijn publiek meer door zijn flexibiliteit, gevoeligheid en verfijning dan door louter perfectie. Ook wordt de warmte van zijn expressie ondersteund door de uitstekende akoestiek van de zaal.

Tijdens vele gast­uitvoeringen kon ik de ziel van het orkest beter leren kennen; in 2004 maakten we samen een fantastische tournee naar Amerika, omdat Riccardo Chailly, de chef-dirigent, zich aan het voorbereiden was voor zijn nieuwe baan als mijn opvolger in het Gewandhaus. Sindsdien treden we elk jaar samen op.’

Kennismaking

De eerste kennismaking van de in 1927 in Amerika geboren Zweedse dirigent met Het Concertgebouw vond plaats in 1962. In een concert onder auspiciën van de Nieuwe Amsterdamse Kunstkring voor Allen leidde hij op 13 november het Filharmonisch Orkest van Oslo in onder meer liederen van Grieg, ‘Vorspiel und Liebestod’ uit Wagners Tristan und Isolde en de ­Zevende symfonie van Beethoven. De persreacties op dit optreden liepen uiteen: het Algemeen Handelsblad kwam met nogal wat kritiek, de Volkskrant vond het een zeer geslaagd concert, terwijl De Telegraaf ‘Orkest uit Oslo had veel succes’ boven de recensie zette en Het Parool het een gedisciplineerd ensemble noemde.

Eerste gastoptredens

Langzaam maar zeker bouwde Blomstedt door middel van concerten en grammofoonopnamen een wijdverbreide naam op. Op 20 augustus 1983 trad hij voor het eerst op met het Concertgebouworkest. Het was een eenmalig gebeuren, een aftasten hoe het hem en het orkest zou vergaan. Het programma omvatte het Vioolconcert van Sibelius met Thomas Zehetmair als solist en de Vijfde symfonie van Beethoven. Volgens NRC Handelsblad zorgde Blomstedt ‘voor een volmaakt ­logische, ontspannen klinkende uitvoering van Beethovens Vijfde, mooi van ruimtewerking, als het ware uit het niets van Blomstedts onnadrukkelijke gebarentaal vanzelf opbloeiend.’

Hij werd teruggevraagd voor drie concerten in oktober 1984. Ditmaal met de Ouverture ‘­Euryanthe’ van Weber, het Tweede vioolconcert van Bartók (Silvia Marcovici, viool) en de Achtste symfonie van Dvořák. De kranten reageerden niet zo positief. Het Parool kwam uit met ‘Blomstedt forceert Dvořak’ en De Telegraaf met ‘Bedeesde Bartok in Concertgebouw’. Trouw vond de combinatie van deze dirigent en het Concertgebouw­orkest ‘niet een echt heel gelukkige’. Hierna duurde het tot 1989 eer hij terugkeerde.

Overweldigend

In november 2003 kwam er een indrukwekkend vervolg aan de samenwerking met het Concert­gebouworkest. Die begon met concerten in Toulouse en Dortmund. De Westdeutsche Allgemeine Zeitung kopte na het optreden in Dortmund: ‘Allein dem Werk verpflichtet’ en ‘Überwältigender Abend des Amsterdamer Concert­gebouworkest’.

De recensie besloot met: ‘Ein Dirigent, von dem wir vor allem das lernen können: Respekt vor dem Werk, Verzicht auf jede Vordergründigkeit. So etwas ist selten.’ (‘Een dirigent van wie we vóór alles dit kunnen leren: respect voor de compositie, het ontbreken van welke oppervlakkigheid dan ook. Zoiets is een zeldzaamheid.’)

In februari 2004 volgde er zelfs een tournee naar de Verenigde Staten. Van de negen concerten vonden er twee plaats in New York en twee in San Francisco. De reis leverde onder meer de volgende complimenten op: ‘Royal Concertgebouw Orchestra Brings Its Radiant Style to Philadelphia’ (Philadelphia Inquirer), ‘Virtually Flawless!’ (San Diego Magazine On-Line), ‘Guest conductor Herbert Blomstedt shines with Concertgebouw’ (Los Angeles Times).

Waardevol

Tijdens de bijna vier decennia van zijn gastoptredens bracht Herbert Blomstedt vaak muziek van noordse componisten: naast werken van Sibelius scheppingen van Franz Berwald, Lars-Erik Larsson, Ingvar Lidholm, Carl Nielsen en Wilhelm Stenhammar. Verder dirigeerde hij composities van de Weense Klassieken en opvallend veel muziek uit de Romantiek, zoals van Brahms, Dvořák, Mendelssohn, Tsjai­kovski en de Vijfde en Zesde symfonie van Bruckner.

Met opmerkelijke resultaten. Deze maand komt de ­maestro terug met onder meer Bruckners Vierde ­symfonie, die hij al op 12 november 1977 in Het Concert­gebouw uitvoerde tijdens de Matinee op de Vrije Zaterdag, toen met de Sächsische Staatskapelle Dresden.

Blomstedt heeft zich ­onmiskenbaar ontplooid tot een van de meest waardevolle gastdirigenten van het Concertgebouworkest. Daarbij is hij al enkele jaren de oudste dirigent die ooit voor dit orkest heeft gestaan. 

wo 22, do 23, vr 24 & za 25 april | Grote Zaal
Concertgebouworkest
Herbert Blomstedt dirigent
Bruckner, Berwald (niet op 25 april)

Bekijk dit concertprogramma