Wat is een variatievorm?
variatievorm
Een variatievorm is een muziekvorm waarbij een melodie of thema steeds herhaald wordt in verschillende variaties.
Hoe is de variatievorm ontstaan?
Het maken van verschillende variaties op een melodie is een oud gebruik. Al in de Renaissance gingen componisten aan de haal met bestaande (volks)liedjes, als uitgangspunt voor nieuwe muziek (zie bijvoorbeeld cantus firmus). In de zestiende eeuw gebruikte men versieringen of variaties om ieder couplet van een lied steeds iets anders te laten klinken, en in de zeventiende eeuw werd graag gevarieerd over een baslijn die steeds hetzelfde bleef (zie bijvoorbeeld chaconne). Een set variaties kan samen een compositie vormen, maar ook een deel van een compositie kan opgebouwd zijn uit variaties.
Waarmee kun je variëren?
De regels voor de variatievorm worden in de loop van de muziekgeschiedenis steeds vrijer, net als de manier waarop de variaties zijn georganiseerd. Bach schreef dertig Goldberg-variaties op een aria, met een belangrijke rol voor de baslijn. In Haydns Kaiserquartett blijft de melodie steeds hetzelfde, terwijl ongeveer alles er omheen varieert. Elgar varieerde in zijn Enigma-variaties met alle kenmerken van het basisthema en veranderde zo steeds het karakter van de muziek om telkens een nieuwe vriend te portretteren.
Bachs Goldberg-variaties
Meesterlijke variaties
- Bach: Goldberg-variaties
- Beethoven: Diabelli-variaties op. 120
- Haydn: Strijkkwartet op. 76, nr. 3 ‘Kaiserquartett’ (tweede deel)
- Schubert: Veertiende strijkkwartet D810 ‘Der Tod und das Mädchen’ (tweede deel)
- Brahms: Variaties op een thema van Haydn op. 56
- Schönberg: Variaties voor orkest op. 31
Hoe is de variatievorm ontstaan?
Het maken van verschillende variaties op een melodie is een oud gebruik. Al in de Renaissance gingen componisten aan de haal met bestaande (volks)liedjes, als uitgangspunt voor nieuwe muziek (zie bijvoorbeeld cantus firmus). In de zestiende eeuw gebruikte men versieringen of variaties om ieder couplet van een lied steeds iets anders te laten klinken, en in de zeventiende eeuw werd graag gevarieerd over een baslijn die steeds hetzelfde bleef (zie bijvoorbeeld chaconne). Een set variaties kan samen een compositie vormen, maar ook een deel van een compositie kan opgebouwd zijn uit variaties.
Waarmee kun je variëren?
De regels voor de variatievorm worden in de loop van de muziekgeschiedenis steeds vrijer, net als de manier waarop de variaties zijn georganiseerd. Bach schreef dertig Goldberg-variaties op een aria, met een belangrijke rol voor de baslijn. In Haydns Kaiserquartett blijft de melodie steeds hetzelfde, terwijl ongeveer alles er omheen varieert. Elgar varieerde in zijn Enigma-variaties met alle kenmerken van het basisthema en veranderde zo steeds het karakter van de muziek om telkens een nieuwe vriend te portretteren.
Bachs Goldberg-variaties
Meesterlijke variaties
- Bach: Goldberg-variaties
- Beethoven: Diabelli-variaties op. 120
- Haydn: Strijkkwartet op. 76, nr. 3 ‘Kaiserquartett’ (tweede deel)
- Schubert: Veertiende strijkkwartet D810 ‘Der Tod und das Mädchen’ (tweede deel)
- Brahms: Variaties op een thema van Haydn op. 56
- Schönberg: Variaties voor orkest op. 31