Violiste Diamanda Dramm ontrafelt Ives

Diamanda La Berge Dramm heeft iets met Charles Ives. De muziek van de Amerikaanse componist (1874-1954) bood de jonge violiste – geboren en getogen in Amsterdam – een nieuwe blik op Amerika, het thuisland van haar ouders en háár tweede vaderland. Op het programma staan een traditionele sonate en een klassiek pianotrio, composities die Ives begin vorige eeuw schreef, met daarbij een aantal folk songs, ballades en presbyteriaanse hymnes.

Wie heeft dit wat raadselachtige programma verzonnen?

‘Ikzelf,’ zegt Diamanda en ze lacht, ‘samen met Muziekgebouw Eindhoven. Ik ben Nieuwe Maker daar en dat wil zeggen dat ik een tijdje in de gelegenheid word gesteld een eigen project te ontwikkelen. Het programma maakt deel uit van een groot Ives-project.

Er komt dit jaar een cd uit en een website gewijd aan Charles Ives. Die website functioneert als een real-time, multidimensionale analyse van zijn Vijfde vioolsonate.  Dit concertprogramma zou je de live-versie van het grote project kunnen noemen. Omdat er veel populaire en traditionele muziek zit verwerkt in Ives’ composities, krijg je een modernistische, vooruitkijkende blik op vorm en klank gecombineerd met de nostalgie van de traditionele liederen.’

Hoe is Ives eigenlijk in haar leven gekomen?

‘Ives wordt gezien als een avant-gardecomponist die niet al te toegankelijke muziek schreef, maar zijn muziek ligt mij na aan het hart en maakte van jongs af aan deel uit van mijn muzikale opvoeding. Ik heb mijn bachelor in Amerika gedaan en toen ik daar studeerde – in New England, waar Ives vandaan komt – heb ik mensen leren kennen die ook nog duidelijk banden met hem hebben. Zijn muziek kwam daar heel erg bij mij binnen, maar ook in zijn gedachtegoed en in hoe hij met muzikaal materiaal omgaat, herken ik wel iets. Dit programma, en eigenlijk het hele project, is niet alleen een studie naar de componist Ives maar ook een studie naar mijn eigen muzikale wortels.

In dit concert, dat we Cross Country hebben gedoopt, wil ik dat graag delen met het publiek. Eén manier om dat te doen is om de muziek uit elkaar te trekken en te ­ontrafelen waar Ives door geïnspireerd werd. En dat waren volksliedjes en hymnes. Daarom heb ik Sam Amidon erbij betrokken: hij zingt en speelt gitaar. Een andere manier is om er een inleiding bij te geven en daarvoor hebben we Leo Blokhuis gevraagd, die het een en ander kan uitleggen en in een context kan plaatsen.’

Wat is precies de rol van de volksmuziek in het programma?

‘Ives begon aanvankelijk met een vioolsonate die hij als springplank gebruikte voor een van zijn grote werken, de Holidays Symphony. Vervolgens keerde hij terug naar de sonate maar die heeft hij nooit afgemaakt. Omdat de symfonie wel af is, is het niet zo moeilijk om te zien wat hij had willen doen. En zo hebben zijn latere navolgers de sonate ook voltooid, al hebben ze het stuk niet gepubliceerd. En daarmee is de weg vrij om het nog eens op een andere manier te interpreteren, hier en daar een ander zijweggetje in te slaan. Ik heb de symfonie bestudeerd en gezocht naar aanvullend materiaal dat we in de sonate konden verwerken – dat heb ik gedaan met de hulp van de mensen in Amerika die zich met Ives bezighouden. Heel leuk om te doen. Zo maak je deel uit van een groter en nog levend proces rond deze Vijfde sonate.’

‘Ives staat erom bekend dat hij voor zijn composities de meest uiteenlopende muzikale bronnen gebruikte. Vaak muziek die hij nog uit zijn jeugd kende. Ik heb uitgezocht welke traditionele volksliederen Ives inzette en dat zijn hymnes, volksliedjes, civil war songs en zelfs kinderliedjes.

Van die liederen laten we er een paar helemaal horen. Het idee is dat we beginnen met gescheiden muzikale werelden: klassiek en volksmuziek. Tijdens het programma zijn er ook momenten waarin die klankwerelden over elkaar heen worden gelegd. Dan hebben we een arrangement waarbij je beide werelden tegelijk kunt horen. Componist Marco Mlynek heeft geholpen met die arrangementen. We laten in feite horen wat er zich in het hoofd van Ives heeft afgespeeld tijdens het componeerproces.

Het moet heel helder zijn: we laten eerst de composities van Ives op een normale manier horen, met de inleiding van Leo Blokhuis. Dan spelen we het materiaal waarop Ives zijn composities ­baseerde, en we hopen dan dat we het publiek kunnen meenemen als we die klankwerelden elkaar laten overlappen.’

Je spreekt van een voorstelling, niet van een concert. Waarom is dat?

‘Het is geen geënsceneerde voorstelling maar wel een sterk gecureerd concert. Zoals er in een museum uiteenlopende dingen kunnen hangen die op elkaar inwerken, ook al hebben ze niets met elkaar te maken, zo laat ik de verschillende muzikale werelden een relatie met elkaar aangaan. Ik vind het ook een fijn idee om mensen een context te geven waarin ze zelf die verbanden kunnen leggen. Het wordt zeker geen theatervoorstelling, maar we zullen wel met licht werken en met de indeling van de ruimte.’

 vr 7 februari | Kleine Zaal
Ives, folk songs
Diamanda La Berge Dramm viool
Leo Blokhuis spreker
Maya Fridman cello
Aaron Likness piano
Sam Amidon zang/gitaar

Bekijk dit concertprogramma