Wat hoort imker Thomas Freitag?

Wat betekent luisteren voor jou?

‘Als bijenhouder leer je in de loop van de jaren dat je sommige situaties niet kunt zien, maar wel kunt horen. Dan is het handig als je even je ogen sluit. Als bijen met een lage frequentie zoemen, gaat alles goed. Dan zijn ze zachtaardig, hebben ze het naar hun zin. En dus: geen interesse in jou.

Als je in een bijenkast met twintigduizend bijen bezig bent, en na een paar minuten gaat het gezoem ineens omhoog, dan betekent dat dat je even weg moet gaan.

Dat geluid komt trouwens alleen van de vliegbijen, wist je dat? Dat zijn de oudere bijen, zestigplussers in mensentaal. Alleen zij mogen de kast uit. De rest communiceert met bewegingen, zachte geluiden en vooral feromonen.’

Luister je anders dan anderen?

‘Ik denk dat ik anders luister naar de natuur. Ik ben me ervan bewust dat bomen communiceren, en bijen met bloemen, al is dat niet per se met geluid. Wij vangen die communicatie niet op, maar waarschijnlijk is het een gekwebbel en gekakel van jewelste. Daar probeer ik open voor te staan.

‘Afrikaanse bijen zijn standaard agressief. Absoluut geen fijn geluid.’

Bijen hebben trouwens helemaal geen oren, hè. Maar of ze ‘horen’, dat ligt aan je definitie. Veel insecten ‘horen’ trillingen met hun haren en gewrichten. Vooral lage geluiden vangen ze goed op, veel lager dan wij kunnen horen. En communiceren doen ze zéker. Bijen ‘waggeldansen’ en maken geluid op de honingraat. De trillingen daarvan worden opgevangen door de rest, die daarna op centimeters nauwkeurig weten waar ze heen moeten vliegen en wat ze daar gaan vinden.’

Hoe luister je naar muziek?

‘In mijn familie wordt veel muziek gemaakt. Ik kan alleen een beetje stuntelen met een gitaar. Maar met veel plezier hoor! Bij livemuziek geldt hetzelfde als bij bijen: dan moet je soms even je ogen dichtdoen voor de subtielere informatie. Dan hoor je bijvoorbeeld dat de drummer net een fractie eerder is dan de rest. Of dat alles juist precies samenvalt.’

Wat wil je liever niet horen?

‘Ik organiseer al jaren bijenreizen naar West-Afrika, waar we met een groep een tijd werken bij West-Afrikaanse bijenhouders. Toen ik daar eens naar een koorfestival ging, versterkten ze dat zo hard over de speakers dat het pijn deed aan mijn oren. Als je de muzikant achter het instrument of de stem niet meer kan horen, dan is het alleen maar herrie.

Ook in een groot koor ben ik nog op zoek naar de eenling. Bij bijen kun je als mens niet luisteren naar de eenling. Daar luister je naar de groep, die is één.

Oh, in Afrika heb je weinig aan het verschil tussen hoog en laag zoemende bijen trouwens. Bijen klinken daar standaard hoog, want Afrikaanse bijen zijn standaard agressief. Dat is absoluut geen fijn geluid.’

Wat is het mooiste dat je ooit gehoord hebt?

‘Ik zit onmiddellijk aan watervallen te denken, haha.

‘Nieuwgeboren koninginnen ‘tuten en kwaken’. Als je dat voor het eerst hoort: waaauw.’

Bij bijen is er elk jaar een moment dat de nieuwe koninginnen geboren worden. De nieuwgeboren koninginnen ‘tuten en kwaken’, zo noemen we dat. De eerstgeborene maakt geluid om aan te geven dat zij het eerst is en om te vragen of er nog anderen zijn. De rest antwoordt en wordt dan gedood.

Dat duurt maar ongeveer vijf minuten per jaar, je hebt het zo gemist. Als beginnend bijenhouder lees je er zo vaak over, zonder het ooit gehoord te hebben. Maar als je het dan voor het eerst hoort: waaauw.’

Wat zou je ooit nog willen laten horen en aan wie?

‘Ik wil mensen laten horen dat er stilte is tussen twee noten. Tussen de vraag en het antwoord. Het lijkt soms alsof geluid iets te zeggen heeft, maar de betekenis zit er heel vaak tussenin. Als je doorhebt dat er stilte is, luister je fijngevoeliger naar het eerstvolgende geluid.’

Wie is Thomas Freitag?
Thomas Freitag is sinds zes jaar professioneel imker. Hij geeft veel cursussen en lezingen over bijen en andere insecten, en over de omgang tussen mens en insect: ‘Het gaat erom dat de insecten maar ook wij mensen overleven.’ Thomas Freitag werkt bij Imkerij Stad en Streek in Rosmalen en organiseert onder meer bijenreizen naar West-Afrika. Enthousiast vertelt hij: ‘Je spreekt een andere taal, je hebt een andere cultuur, en toch weet je elkaar blind te vinden.’ Meer informatie is te vinden op imkerijstadenstreek.nl.