Is er verschil in geluidskwaliteit tussen een plaat of een cd?

Voor het eerst sinds 1986 wordt er meer geld verdiend aan de verkoop van ep’s en lp’s dan van cd’s. Volgens de Recording Industry Association of America (RIAA) is in de VS in de eerste helft van 2020 200 miljoen euro uitgegeven aan vinyl en 110 miljoen aan cd’s. Vinylliefhebbers vinden platen ‘warmer’ klinken dan cd’s. In werkelijkheid is die ‘warmte’ vervorming. Weliswaar is het frequentiebereik van vinyl groter dan dat van cd’s, maar dat extra bereik ligt boven de menselijke gehoorgrens. Het dynamisch bereik van een cd (>100 decibel) is meer dan het dubbele van vinyl (circa 50 dB). Bovendien moeten bij vinyl frequenties onder 150 Hertz mono worden afgemixt (anders zou de naald uit de groef springen) en dienen harde s-klanken van vocalisten te worden gefilterd.

Dat uitgerekend in het digitale tijdperk de analoge plaat populairder is dan de digitale, komt voor een deel door de tactiele ervaring die een lp met bij­behorende hoes biedt. Het heeft ook te maken met het in onbruik raken van geluidsinstallaties met goede luidsprekers. De meeste mensen luisteren naar gecomprimeerde formats als MP3 via in de computer ingebouwde ­krakkemikkige speakertjes en middel­matige, bij de mobiele telefoon geleverde koptelefoons. Geen wonder dat een plaat dan algauw goed klinkt. Zij die juist luisteren via dure geluids­installaties – ‘high-end’ in jargon – vallen vaak ten prooi aan de streken die het brein met geluidswaarneming uithaalt. High-end-liefhebbers claimen onzuiverheden in de netvoeding van hun apparatuur te kunnen horen, of leiden het ‘vinylsignaal’ via buizenversterkers (die eveneens ‘warm’ klinken vanwege vervorming) naar luidspreker­kabels die zijn ‘geïnjecteerd’ met 24 karaat goud. Heeft dat ‘warme’ signaal eenmaal de luidsprekers bereikt, dan is het ‘alsof de gordijnen opengaan’.

Het verschil dat de high-end-liefhebber hoort, komt doordat de hersenen niet twee keer hetzelfde geluid kunnen waarnemen, omdat het brein van elke beluistering leert. Daar komt bij dat de high-end-liefhebber een extra geconcentreerde luisterhouding aanneemt en verschil wíl horen – vanwege de enorme investering in een draaitafel. Maar in wetenschappelijke blindtesten gebeurt precies het ­tegenovergestelde. Geluid van cd scoort dan hoger dan geluid van vinyl. En ­geluidsmatige verschillen tussen verschillende luidsprekerkabels en aanverwante materialen worden juist niet waargenomen.

‘Geluid waar je in gelooft’, luidt het motto van de nieuwste koptelefoon van Sony. Inderdaad. We horen wat we willen horen.