Wie is Gustavo 'The Dude' Dudamel?

De eerste zin van Gustavo Dudamels officiële biografie luidt: Gustavo Dudamel is driven by the belief that music has the power to transform lives, to inspire, and to change the world. Die drijfveer laat hem niet in de steek, ook niet in deze lastige tijd. Toen corona eenmaal een feit was, belemmerde dat Dudamel niet zich extra in te zetten voor de muziek. Hij startte een radioprogramma vanuit de huiskamer: At Home with Gustavo, waarin hij persoonlijke verhalen vertelt en muziek laat horen – een manier om mensen samen te brengen in een tijd van isolatie.

Jeugd en opleiding

De biografie van de negenendertigjarige chef-dirigent van de Los Angeles Philharmonic en van het Simón Bolívar Symphony Orchestra leest als een droom voor iedere musicus met een beetje ambitie. Vader trombonist, moeder stemcoach; muziek was aanwezig in huize Dudamel. Zijn eerste concert hoorde hij op z’n zevende. Hij vroeg zijn grootmoeder om een baton, en zijn favoriete spelletje was dirigeren.
Dudamel, geboren in Barquisimeto, ­Venezuela, groeide op in het succesvolle orkesten- en ­educatiesysteem El Sistema, waarin straatschoffies en andere sociale klassen met elkaar muziek maken in diverse ensembles. De jonge Gustavo speelde viool in het Simón Bolívar Symphony ­Orchestra of Venezuela, het orkest aan de top van de piramide. Op een dag was de dirigent te laat, en stapte Dudamel op de bok. Van het een kwam het ander. Hij was twaalf jaar oud…

Dudamel leerde van de groten der aarde: Claudio Abbado en Simon Rattle. En niet te vergeten: van de oprichter van El Sistema, José Antonio Abreu. Tijdens zijn studiejaren in Berlijn bezocht hij concert na concert in de Philharmonie, ook woonde hij er repetities bij. Bernard Haitink, Herbert von Karajan – Dudamel keek en luisterde aandachtig. En nu is de dirigent kind aan huis bij de wereldorkesten: de Staatskapelle Dresden, de Berliner en de Wiener Philharmoniker. Bij het orkest van Göteborg is hij eredirigent.

Een dergelijk systeem houdt kinderen uit slechte wijken van de straat

Maar zijn hart ligt in zijn geboorteland. De warmte die Gustavo Dudamel voelt voor de orkestfamilie waarin hij is groot geworden is in de loop der jaren niet minder geworden. Hij brengt er veel tijd door. ‘Als ik in Venezuela de passie zie van die kinderen is dat alles voor me.’ De wereld wordt er een stukje beter van, in Dudamels eigen woorden, hij is daarvan overtuigd. Je groeit in het orkest als musicus, maar ook als mens. Een dergelijk systeem houdt kinderen uit slechte wijken van de straat. Het jeugdorkest was zijn dagelijks leven. Hij leerde enorm veel, vooral door het samenspel, door het luisteren naar de dirigent en door de reacties van de musici op hem.

Orkesten en initiatieven

Ruim zeven jaar geleden was de Latijns-­Amerikaanse dirigent voor het laatst te gast bij het Concertgebouworkest. In november zou hij terugkeren, met onder meer Richard Strauss’ Tod und Verklärung en Mahlers orkestratie van Beethovens ‘Serioso’-kwartet. De ‘Dude’ – zijn naam is vereeuwigd in een ster op de Hollywood Walk of Fame – noemt de Grote Zaal van Het Concertgebouw legendarisch.

Dudamel blijft de kranten halen. Zijn contract bij de Los Angeles Philharmonic is onlangs verlengd tot en met seizoen 2025/26. Hij dirigeert er het ijzeren repertoire, maar ook vele premières klinken onder zijn baton in de Walt Disney Concert Hall. Zijn doen en laten wordt met interna­tionale belangstelling gevolgd. De initiatieven zijn er dan ook naar.

Met El Sistema als inspiratiebron riepen het orkest en zijn chef het Youth Orchestra Los Angeles in het leven. Dat is niet alleen een orkest, volgens Dudamel, niet alleen een muzikale leerweg, het YOLA biedt ook inspiratie en hoop. Binnenkort vindt de opening plaats van een speciaal voor het jeugdorkest gebouwde thuisbasis in Inglewood ten zuidwesten van LA, ontworpen door de architect Frank Gehry, die ook het design in stalen panelen van de Disney Hall voor zijn rekening nam.

En wat te denken van de Gustavo Dudamel Foundation? Een stichting die zich richt op het verbeteren van de wereld via de kunsten, en voor jongeren mogelijkheden creëert om muziek te kunnen maken. Muziek als hartslag, een bindmiddel dat verschillen tussen mensen opheft.

Gustavo Dudamel ziet zichzelf niet als een rockster wiens reputatie gebouwd is op zijn enerverende optredens. Naar eigen zeggen studeert hij zeer hard en verdiept hij zich onophoudelijk in de partituren. Hij is dol op zijn werk. Iedere dag vormt een uitdaging voor hem, op iedere repetitie verschijnt hij met een hoofd vol nieuwe ideeën. In een orkest werk je als in een team, het tijdperk van de maestro’s hoog op de bok à la Arturo Toscanini is in zijn ogen voorbij. ‘Mijn leven voelt gewoon, niet uitzonderlijk, én heerlijk, ik ben dankbaar voor wat ik mag doen.’