Wurgende liefdesnijd

Muziekstukken met een bijnaam hebben een grotere kans populair te worden; van de tien vioolsonates van Beethoven zijn de bekendste die met een bijnaam: de Frühling (1801) en de Kreutzer (1803). Ruim tachtig jaar later zou dit laatste werk een sleutelrol spelen in de novelle De Kreutzersonate (1887-89) van Leo Tolstoj, over een ongelukkig getrouwde vrouw die verliefd wordt op een violist die de gelijknamige sonate vertolkt en wier echtgenoot verteerd wordt door jaloezie.

Weer een halve eeuw later, in 1923, schreef Leoš Janáček een strijkkwartet dat op de novelle van Tolstoj was gebaseerd. In een kleine roman van Margriet de Moor uit 2001 speelt dit strijkkwartet een hoofdrol: ‘Het is een muziekstuk met een verhaal. Suzanna Flier, de eerste violiste, moet in dat verhaal de vrouw vertolken.’

Net als in de ­novelle van Tolstoj krijgt een wurgende liefdes­nijd een verliefde in zijn greep

Deze flamboyante jonge muzikante wordt de onwaarschijnlijke geliefde van een blinde muziekcriticus, Marius van Vlooten. Het verhaal van hun mogelijk fatale liefde wordt verteld door een musicoloog die de twee bij elkaar heeft gebracht. Als jongeling is Van Vlooten zijn gezichtsvermogen kwijtgeraakt toen hij in een vlaag van jaloezie een einde aan zijn leven trachtte te maken door zich een kogel door het hoofd te schieten. Nadat hij zijn zelfgekozen dood overleefde, dacht hij nooit meer verliefd te zullen worden, vertelt hij aan de musicoloog, omdat hij als blinde het zonder de overweldigende visuele ervaring moet stellen die we ‘liefde op het eerste gezicht’ noemen.

Nog voor de criticus Suzanna Flier heeft kunnen spreken, vertelt de musicoloog hem hoe zij eruitziet, hij schetst met woorden een levensecht portret. Als Van Vlooten haar vervolgens het strijkkwartet van Janáček hoort spelen, raakt hij volledig van Flier in de ban. De hartstochtelijke verhouding die tussen de twee opbloeit bezien we door de ogen van de musicoloog die het verhaal vertelt. Net als in de ­novelle van Tolstoj krijgt een wurgende liefdes­nijd een verliefde in zijn greep — waarbij het feit dat Van Vlooten niet kan zien, maar wel een kritische blik heeft, zijn argwaan tot het waanzinnige toe versterkt.

Margriet de Moor weet in haar Kreutzer­sonate niet alleen een prachtig liefdesverhaal te vertellen, maar ze geeft er nog een thrillerachtige draai aan ook – én ze filosofeert via haar intrigerende personages over het wezen van de muziek.

Een prachtboek.