Jennifer Higdon heeft een nauwe artistieke band met haar woonplaats Philadelphia. Ze rondde er haar muziekstudie af, eerst met een Artist Diploma aan het Curtis Institute of Music, vervolgens met een PhD in compositie aan de University of Pennsylvania onder begeleiding van meestercomponist George Crumb. Toen ze een compositieopdracht van Curtis voor hun symfonieorkest ontving, besloot ze een eerbetoon te componeren voor haar jongere broer Andrew Blue Higdon, die in juni 1998 op 33-jarige leeftijd was bezweken aan een agressieve vorm van huidkanker. In de titel wordt diens tweede voornaam gekoppeld aan het begrip kathedraal, dat als een symbolische doorgang (in beide richtingen) tussen leven en dood opgevat moet worden. De componiste ervoer het compositieproces van blue cathedral als louterend, al moest ze naar eigen zeggen veel huilen.

Binnen dit concert voor orkest zijn alle instrumentengroepen belangrijk, inclusief de uitgebreide slagwerksectie, maar het zijn uitgerekend de fluit en de klarinet die op de voorgrond treden. De fluit is Jennifer Higdons eigen instrument, de klarinet dat van haar broer. Tegen het eind van blue cathedral komen er ook ongebruikelijke effecten voor. Zo moet de pianist twee schroeven tussen de snaren plaatsen om een klokgeluid te suggereren. De dirigent mag verder de koperblazers verzoeken muzikale glazen van kristal te bespelen en hij kan ook kleine ronde Chinese klokken (meridiaan­kogels) aan vijftig andere orkestmusici toevertrouwen.

‘Lorraine en ik hadden negen prachtige jaren samen. Soms huilden we in elkaars armen uit dankbaarheid dat we elkaar eindelijk hadden gevonden.’ Met deze liefdesbetuiging begint Peter Lieberson zijn voorwoord in de cd waarop zijn vrouw Lorraine Hunt Lieberson de voor haar gecomponeerde Neruda Songs zingt.

Deze cyclus van vijf liederen met orkest vindt zijn oorsprong in Pablo Neruda’s boekje Cien sonetos de amor (Honderd liefdessonnetten) dat de componist in 1997 op de luchthaven van Albuquerque had gekocht. Hij had net mezzosopraan Lorraine Hunt ontmoet en overwoog meteen enkele van deze gedichten voor haar op muziek te zetten. Dankzij een compositieopdracht kon hij in 2005 net op tijd zijn voornemen realiseren. De geliefde zangeres, sinds 1999 zijn echtgenote, wist al dat de vergevorderde borstkanker haar noodlottig zou worden. Ze kon nog net de eerste uitvoeringen verzorgen.

In dat licht bezien is de tekst van het laatste lied bijzonder aangrijpend: de mens is vergankelijk, maar de liefde is eeuwig. Met de Neruda Songs won Lieberson de prestigieuze Grawemeyer Award in 2008. Hij was toen zelf aan het vechten tegen de lymfeklierkanker die hem in 2011 zou verslaan. Een jaar voor zijn dood voltooide hij nog een liedcyclus op gedichten van Neruda, nu voor bariton en orkest, met de toepasselijke titel Songs of Love and Sorrow.

Hollywood en het symfonieorkest passen goed bij elkaar. Veel blockbusters hebben een weelderige soundtrack waarbij strijkers, blazers en slagwerkers met vereende krachten extra lading aan de visuele beleving verlenen. Toonaangevende filmcomponisten uit de eerste decennia van de geluidsfilm waren uit Europa geëmigreerd en brachten een schat aan klassieke ervaring met zich mee, zoals bijvoorbeeld Max Steiner, Erich Wolfgang Korngold en Miklós Rósza. Amerikaanse grootheden als Bernard Herrmann en John Williams traden in hun voetsporen. En op de achtergrond waart de ontzagwekkende figuur rond van misschien wel de allergrootste componist van filmische muziek, weliswaar van vóór het filmtijdperk, Richard Wagner.

Newman

De 20th Century Fox Fanfare is waarschijnlijk het enige klinkende logo van een filmstudio dat miljoenen liefhebbers wereldwijd spontaan kunnen neuriën, fluiten of brullen. Denk de Fox-monoliet en de bewegende zoeklichten erbij en het feest is compleet. Alfred Newman componeerde deze vijf glorieuze maten (twee voor het slagwerk om de spanning op te voeren en drie voor de koperblazers) in 1933 op verzoek van filmtycoon Darryl F. Zanuck, die net het filmbedrijf Twentieth Century Pictures mede had opgericht en twee jaar later Fox Film Corporation zou overnemen. In 1954 breidde Newman zijn fanfare uit met vier maten, waarin de strijkers met een drievoudig stijgend gebaar de aandacht opeisen. Deze late toevoeging kwam tot stand om de komst van CinemaScope op te luisteren. Met deze nieuwe techniek, gebaseerd op een eerdere Franse uitvinding, werd het mogelijk om extra brede filmbeelden op te nemen en te projecteren. Daar hoorde een machtig geluid bij, de stereofonie.

Korngold

In avonturenfilms kunnen componisten hun talent ten volle benutten. Zo trok Korngold in 1940 alle registers open in de soundtrack van The Sea Hawk, actieverhaal tevens propagandafilm waarin Errol Flynn schittert als Engelse kaper ten tijde van de Spaanse Armada. Korngolds muziek is afwisselend heroïsch en romantisch, oorlogszuchtig en warmbloedig. Vanavond sluit het meeslepende openingsgebaar perfect aan bij Newmans fanfare. Het was al de vierde keer dat Korngold meewerkte aan een productie met Errol Flynn. De partituur van The Adventures of Robin Hood had hem in 1938 zijn tweede Oscar bezorgd. Voormalig wonderkind Korngold, geboren in een Joodse familie te Brno en opgeleid in Wenen, had al op jonge leeftijd hoge ogen gegooid in de klassieke wereld. Vanaf 1934 werkte hij voor Hollywood, waar hij de dreiging van het nazi-regime kon ontlopen. Met zestien soundtracks vestigde hij een nieuwe standaard voor de filmmuziek. John Williams heeft meermaals de invloed van Korngold op zijn eigen stijl erkend.

Herrmann

Met Vertigo boekten zowel regisseur Alfred Hitchcock als zijn vaste componist Herrmann in 1958 een eclatant succes. De concertsuite op dit programma bevat drie passages uit de ruim zeventig minuten durende soundtrack. In de Prelude versterkt Herrmanns muziek de onheilspellende opening waarin de titel te midden van een duizelingwekkende spiraal op het doek verschijnt. De Nachtmerrie verwijst naar een angstige droom van hoofdpersoon Scottie (James Stewart). Als slotstuk klinkt de muziek uit de Liefdesscène, die zijdelings aan de ‘Liebestod’ uit Wagners Tristan und Isolde herinnert. Typisch voor Herrmanns stijl zijn de korte, herhaalde motieven die de onheilspellende lading van het verhaal en het obsessieve gedrag van Scottie versterken. De ronddraaiende muziek sluit ook perfect aan bij het verwarrende spel van spiegels en cirkels waarin Hitchcock de kijker meesleurt. Herrmanns voorliefde voor dansritmes vindt haar uitdrukking in de habanera uit de Nachtmerrie.

Williams

Met 5 Oscars uit 52 nominaties en 25 Grammy Awards is John Williams al een halve eeuw de ongekroonde koning van de filmcomponisten. Hij deed eerst ervaring op als arrangeur in de Amerikaanse luchtmacht, studeerde vervolgens piano aan de prestigieuze Juilliard School in zijn geboortestad New York en werkte als jazzpianist in verschillende clubs.

Williams heeft sinds 1974 bijna alle films van Steven Spielberg van muziek voorzien, met Jaws en de Indiana Jones-reeks als bekendste eindproducten. Zijn meermaals bekroonde partituur voor E.T. ‘The Extra Terrestrial’ uit 1982 dient als grondslag voor Adventures on Earth, een concertsuite die met de muziek bij de bewogen fietsrit begint. E.T.’s eigen thema is daarbij te horen als de fiets voor de maan vliegt. Daarna volgen een gevoelige episode bij E.T.’s afscheid van zijn aardse vrienden en een slotfanfare.

Het was Steven Spielberg die John Williams aan zijn vriend George Lucas voorstelde. Williams’ soundtrack voor Lucas’ Star Wars-filmreeks paste perfect bij de emotionele lading van het verhaal. In 1997, twintig jaar na de eerste film, verscheen een uitgebreide suite voor orkest die uit vijf delen bestaat. Omdat Twentieth Century Fox als distributeur optrad, kon Williams in de eerste zes films de oorspronkelijke fanfare van Alfred Newman gebruiken. Het bekende hoofdthema van Star Wars sluit dan ook naadloos aan bij de fanfare. Na deze machtige opening ontvouwt zich een breed scala aan stemmingen. Genieten geblazen voor de aficionado’s, en meer in het algemeen voor de liefhebbers van neoromantische orkestmuziek.