Is er verschil in geluidskwaliteit tussen plaat en cd? (2)

In december onderzochten we in deze rubriek of er verschil is in geluidskwaliteit tussen een plaat en een cd. De cd won. Dat maakte enkele reacties van vinylliefhebbers los. Een lezer vroeg zich af hoe dat dan zit met opnamen die op plaat waren uitgebracht voordat de cd bestond, en waarvan de cd’s op basis van diezelfde opnamen aan geluidskwaliteit inboetten. Een interessante vraag.

Geluidskwaliteit gaat over de mogelijkheid om geluid zonder vervormingen in klankkleur en dynamiek op een drager vast te leggen. Wat dat betreft is de cd verreweg superieur. ­Technisch gezien kan een grammofoonplaat worden gedigitaliseerd en op cd gebrand, waarbij het resultaat niet van de grammofoonplaat valt te onderscheiden. Een cd-opname kan echter niet op lp worden geperst zonder dat hierbij duidelijk hoorbare verschillen optreden. De kwestie die hier aan de orde is, gaat eigenlijk over de artistieke inbreng van een geluidstechnicus.

Dat sommige lp’s uit de tijd dat de cd nog niet bestond beter klinken dan de cd’s die later van dezelfde opname zijn geperst, kan kloppen, maar heeft een andere reden dan vaak wordt gedacht. De cd wordt niet van de grammofoonplaat ‘gehaald’, maar van de mastertape. Voor een cd hoeft die mastertape niet te worden aangepast. Voor het persen op grammofoonplaat moet een mastertape wél worden aangepast, vanwege de geluidsmatige beperkingen van vinyl. Dat proces bestaat uit hoorbare aanpassingen van frequentiekarakteristiek, dynamiek en het mono mixen van lage frequenties.

Toch worden mastertapes ook aangepast voor het branden op cd’s. De meeste luisteraars willen namelijk niet het ruwe materiaal horen. Een uithaal van 110 decibel van een symfonieorkest in je woonkamer vindt menig consument algauw te veel van het goede. Daarom worden op cd’s allerlei wijzigingen in klankkleur en dynamiek aangebracht. Voor mensen die wel van ‘puur’ houden is er het cd-label BIS, dat met zijn ‘original dynamics recordings’ mastertapes ongewijzigd op cd zet.

Kortom, esthetische consumenten­wensen zijn de reden dat een mastertape door een technicus wordt aangepast voor cd’s. Het heeft niets met geluidskwaliteit in absolute zin te maken. Dat neemt niet weg dat het masteren van een opname voor het persen op vinyl of het branden van een cd een kunst is die tot schitterende resultaten kan leiden. Het werk van de technicus is een artistieke eindredactie, die, indien goed uitgevoerd, muzikaal overtuigt. De Duitsers noemen zo iemand niet voor niets een ‘Tonmeister.’